trả mất bao nhiêu với một tính mạng con người. Tấm bùa chỉ còn to như
một chiếc lá sồi
- Ấy kìa! Các anh đánh xe, nhìn gì vậy? Đi thôi, - hầu tước nói.
Ngay chiều hôm đó về tới Pháp, anh lập tức theo đường d'Auvergne đi
về phía suối Mont-Dor. Chuyến đi này, trong lòng anh bỗng nảy ra một
trong những ý nghĩ đột ngột nó rơi vào tâm hồn ta như một tia nắng xuyên
qua mây mù rọi xuống một thung lũng tối tăm nào: ánh sáng ảm đạm, trí
khôn tàn khốc! Nó soi sáng những biến cố đã kết thúc, vạch ra cho ta những
lầm lỗi của ta và không để ta xá miễn đối với bản thân ta. Đột nhiên anh
nghĩ rằng sự chiếm hữu quyền hành, dù nó to lớn đen đâu, không đem lại
cái thuật sử dụng nó. Chiếc quyền trượng đối với một đứa trẻ là một đồ
chơi, nó là một chiếc rìu trong tay Richelieu[2], và với Napoléon, nó là cái
đòn bẩy để làm ngả nghiêng thiên hạ. Quyền hành vẫn để tay nguyên như
cũ và chỉ làm lớn lên những bậc vĩ nhân. Raphaël đã có thể làm tất cả mọi
điều, nhưng anh chẳng làm được việc gì. Tới suối Mont-Dor, anh lại gặp cái
xã hội đó, nó xa lánh anh vội vã như những con vật trốn bỏ đồng loại của
chúng nằm chết sau khi đã đánh hơi từ xa. Mối căm thù đó có đi có lại.
Chuyện rủi vừa qua đã làm anh căm ghét sâu xa xã hội thượng lưu. Vì vậy,
điều quan tâm thứ nhất của anh là tìm một ngôi nhà ở hẻo lánh vùng xung
quanh suối. Anh cảm thấy như một bản năng cần gần gũi với thiên nhiên,
với những xúc động chân thật và cái cuộc sống thảo mộc, nó khiến ta vui
thú tìm về nơi đồng nội. Hôm sau ngày tới, anh chật vật leo lên ngọn Sancy
và đi thăm những thung lũng cao, những phong cảnh cheo leo, những hồ ít
người biết, những nhà tranh quê mùa của Mont-Dor mà những vẻ đẹp khắc
khổ và hoang dã bắt đầu cám dỗ các nghệ sĩ của chúng ta. Thỉnh thoảng ở
đó lại bắt gặp những phong cảnh tuyệt vời đầy duyên dáng và thắm tươi, nó
tương phản mạnh với quang cảnh tiêu điều của những ngọn núi hoang vu
kia. Cách nơi làng xóm chừng gần nửa dặm, Raphaël tìm ra được một nơi
mà tạo vật, đỏm dáng và vui vẻ như một đứa trẻ, dường như thích thú giấu
giếm những của báu của mình xem thấy nơi hẻo lánh này kỳ thú và mộc
