- Phải nói là hàng tỷ, - chú bé má phính đáp, - Nhưng vẫn chưa thấm vào
đâu: ông hãy lên gác ba mà xem!
Chàng theo chân chú hướng dẫn và bước tới gian hàng thứ tư ở đó lần
lượt diễu qua trước mắt mệt mỏi của anh nhiều bức họa của Poussin[54],
một pho tượng kỳ diệu của Michel Ange[55], một số tranh phong cảnh kỳ
thú của Claude Lorrain[56], một bức của Gérard Dow[57] giống như một
trang sách của Sterne, những bức của Rembrandt[58], của Murillo, của
Velasquez[59] vừa u ám vừa rực rỡ màu sắc như một thi phẩm của huân
tước Byron; rồi đến những bức chạm nổi cổ, những cốc đá mã não, những
viên bạch ngọc tuyệt đẹp; cuối cùng là những công trình làm cho người ta
ghê sợ lao công, những kiệt tác chất đầy đến mức gây lòng căm ghét nghệ
thuật và giết chết nhiệt tình. Anh đến trước một bức Thánh mẫu đồng trinh
của Raphaël nhưng anh đã ngán cả Raphaël [60]; một chân dung của
Corrège[61] cũng chẳng được anh đoái nhìn nữa; một chiếc bình cổ vô giá
bằng đá hoa vân mà những hình chạm vòng tròn hình dung bài thơ tục tĩu,
thô kệch nhất trong các bài thơ tục La Mã, nay cũng chỉ được anh thoáng
mỉm cười. Anh ngạt thở dưới đống di vật của hàng năm mươi thế kỷ đã tàn,
anh phát ốm vì tất cả những tư tưởng loài người, bị giết chết vì xa hoa và
nghệ thuật, bị đè nén dưới những hình thù hồi sinh đó, giống như những
quái vật do một ác thần tinh quái nào đó tạo nên, chúng giao tranh với anh
trong một cuộc chiến đấu khôn cùng. Giống như khoa hóa học hiện đại
trong những biến hóa vô thường thâu tóm sự sáng tạo trong một thể khí,
linh hồn phải chăng tạo nên những chất độc kinh khủng bằng sự tập trung
mau lẹ những lạc thú, những lực lượng hay những tư duy của nó? Vô số
người phải chăng đã chết vì sự tác động đột ngột của một thứ axit tinh thần
nào đó bất thình lình lan ra trong tâm thần của họ?
- Cái hòm kia đựng gì? - anh vừa hỏi vừa trỏ một chiếc hòm vuông lớn
bằng gỗ đào hoa tâm treo vào một chiếc đinh bằng một sợi dây chuyền bạc,
khi anh bước tới một phòng lớn, nơi cuối cùng chất đống những vinh
quang, cố gắng của con người, những phẩm vật tân kỳ, những của cải.
