tuệ. Cuốn sách có giá trị bằng lưỡi gươm không, tranh luận có giá trị bằng
hành động không? Đó là vấn đề.
- Trí tuệ đã giết chết hết thảy, - tay bảo hoàng kêu lên. - Thôi đi, tự do
tuyệt đối dẫn các dân tộc tới tự sát, họ chán ngán trong thắng lợi, như một
người nước Anh có bạc triệu.
- Ông có điều gì mới nói với chúng tôi không? Hôm nay ông nhạo báng
hết mọi quyền lực, và đến cả việc phủ nhận Thượng đế cũng chỉ là chuyện
tầm thường! Ông không còn tin tưởng gì nữa. Vì vậy thế kỷ chúng ta cũng
ví như một ông vua già chết vì trụy lạc! Sau hết, huân tước Byron của ông,
không còn cái gì để làm thơ nữa, đã ca tụng những dục vọng tội ác[25].
- Ông có biết không, - Bianchon say bứ đáp, - chỉ hơn hay kém một liều
lân tinh là tạo nên đấng thiên tài hay thằng chó má, người thông minh hay
kẻ ngu ngốc, bậc đức hạnh hay tên tội nhân?
- Có thể nào người ta xử lý với đức hạnh như thế được - Cursy la lên. -
Đức hạnh, đề tài của tất cả mọi vở kịch, kết cấu của tất cả các tấn kịch, căn
cứ của tất cả các tòa án.
- Này! Hãy im đi, đồ súc sinh. Đức hạnh của cậu, đó là Achille không có
gót chân [26]! - Bixiou nói.
- Rót rượu đây! - Cậu có muốn đánh cuộc rằng mình uống một hơi hết
chai rượu sâm-banh không?
- Hóm hỉnh vậy thay! - Bixiou la lên. - Họ say như phu xe bò, - một
chàng thanh niên nói, hắn ta nghiêm chỉnh đổ rượu vào áo gilet.
- Vâng, thưa ngài, chính quyền hiện nay là nghệ thuật gây dư luận công
chúng.
