Irenaeus dưới tác động của phái Ngộ đạo lần đầu tiên nói thế gian có ba
giai đoạn, tạo dựng, phạm tội và chuyển hóa. Bằng điều này thực ra lần
đầu tiên Irenaeus nói về thời lịch sử.
Trước đó phần lớn chỉ có biên niên sử (chronicle), truyền thuyết,
những câu chuyện ngắn hay còn gọi là những tập hợp ngẫu hứng; muộn
hơn cũng vẫn những điều này còn lại, khi một người nào đó chìm vào
sự bắt chước lẫn nhau của các nhà viết sử, và các sự việc không được
tư duy một cách trọn vẹn từ đầu đến cuối.
Sử học hiện đại phần lớn không khác gì biên niên sử hoặc truyện
ngắn, cùng lắm là một dạng khoa học lịch sử mang ý nghĩa cá nhân tùy
tiện, một cuốn tiểu thuyết tập thể mang nội dung triết học, một hoang
tưởng theo kiểu này.
Lịch sử đích thực chỉ có khi đời sống thế gian (con người) phụ
thuộc vào một sự kiện duy nhất, và như sau: tác động của sự kiện quyết
định các sự việc hoặc sự chuẩn bị cho các sự kiện đặc trưng cho các sự
việc. Điều kiện của lịch sử, hai sự kiện sự sống quan trọng nhất, cái bắt
đầu và cái kết thúc phải được làm sáng rõ, và nếu sự mở ra hoàn toàn
không thể nhìn thấy, thì chúng cũng cần hiện ra như một hiện thực
tuyệt đối.
Bởi vì tất cả những sự việc giữa chừng xảy ra đều do sự kiện đầu
tiên và cuối cùng quyết định. Xuất phát và cập bến, bởi vì con người sẽ
đến đó, nơi nó xuất phát.
Đối với phái Ngộ đạo trước Phúc Âm, quan trọng nhất là sự kiện
đầu tiên. Và bằng Phúc Âm họ cũng biết về cái cuối cùng, không chỉ từ
Khải huyền (Apokalipszis) của Thánh Giăng, mà từ toàn bộ văn hóa
Khải huyền của Iran, Do Thái.
Khải huyền không chỉ thể hiện hành vi đặc trưng hay sự chờ đợi
sau cùng của thời đại sẽ đến, mà khải huyền thật sự đã thể hiện nội
dung của từ này: sự vạch trần, bóc trần - hay nói cách khác, lời tuyên
bố của ý nghĩa sau cùng bị giấu giếm từ trước tới nay. Bởi vì từ Khải
Huyền dịch sát nghĩa là sự soi sáng điều bị cất giấu trong mờ mịt.
