Từ khả năng muốn hiện thực hóa tính đồng nhất, các giáo phái bỏ
quên một điều quan trọng nhất dành cho con người tha hóa, đấy là sự
hư hỏng, người ta tưởng rằng chỉ cần một cú nhảy là đạt ngay tới sự
đồng nhất. Hậu quả của việc này là con người không thức tỉnh mà sự
hỗn loạn còn tăng thêm nhiều hơn như nó đang có.
Thế nhưng tư tưởng của Gioacchino da Fiore vẫn khiến con người
cùng thời ông bị chấn động như thể ngoài tư tưởng của ông ra không
còn gì khác. Điều này không thể hiện ở chỗ tác động của nó có thể
nhận ra ở Aquinoi Tamás, Albertus Magnus và Eckhart, mà ở chỗ, trên
điểm đỉnh của quyền lực giáo sĩ, người ta bắt đầu dạy lại Phúc Âm.
Ý thức bất tử tuyệt đối, dù đi sai đường đến đâu, theo thời gian
vẫn cứ cần bùng nổ. Nền tảng sự sống của con người không phải quyền
lực, không phải sự tiến hóa, không phải sự giáo điều, mà trong từng
con người riêng biệt và trong toàn bộ là sự hiện diện một tinh thần
chung sống cùng nhau, đấy là điều Kitô giáo nguyên thủy từng dạy.
10.
Giống như những người Do Thái cùng thời với Chúa Jezus, sự đồng
nhất duy nhất ở châu Âu cũng được giải thích theo tôn giáo, thế là sự
giải thoát trọn vẹn, hệ quả của tri thức này, không ai được dự phần.
Tôn giáo thực ra không biết làm gì với khái niệm đồng nhất.
Trong tôn giáo sự đồng nhất là không thể thừa nhận. Không thể tồn tại,
nên nó bị để trống, cùng lắm nó được coi là cội nguồn của sự lầm
đường.
11.
Duy nhất một nhà tư tưởng châu Âu, Cusanus, là người rất có thể khi
tiếp xúc với phương Đông đã gặp một truyền thống không bị bóp méo
bởi tôn giáo, với truyền thống Arập, bởi vì đúng thời gian đó ông đang
nghiên cứu kinh Koran. Cusanus đưa ra định nghĩa duy nhất ở châu Âu
