6 chung một lớp. Cùng nhập học chung năm với tôi có mười đứa con trai
và sáu đứa con gái, tổng cộng mười sáu đứa hầu như là con nhà nông dân
cả. Những đứa học trò vô tư xếp bàn ra, đọc sách giáo khoa, giơ tay trả lời
một cách to khỏe. Dù trả lời sai nhưng thầy giáo nói “không đúng nhưng
gần gần đúng” và gọi học sinh tiếp theo. Tôi nhớ mãi hình ảnh những giờ
học yên bình trôi qua như thế.
Dù vậy, chiến tranh vẫn ập đến ngôi trường nhỏ nơi làng núi này.
Có khi để chuẩn bị đối mặt với trận không kích, chúng tôi luyện tập
chạy trốn vào núi. Cũng có khi những học sinh các lớp được phân công
trồng khoai tây trên những luống đất ngoài đồng. Thời kỳ này anh trai tôi là
học sinh lớp cao nhất bị bắt lên núi đào rễ thông. Người ta đang gom góp
nguyên liệu dầu thông được tinh chế từ rễ thông. Đây là thời kỳ thua cuộc
gần như đã rõ ràng, những chiếc tàu chở nguyên vật liệu từ phương nam
liên tiếp bị đánh chìm, vì thế mà dầu thô chạy tàu và xăng cho máy bay trở
nên vô cùng khan hiếm. Chính phủ nhận thấy điều này mới phát hiện dầu rễ
thông làm bằng cách gia nhiệt rễ thông rồi chưng lưu thành phần bốc hơi
mà thành. Và nghe nói là gom lại và tinh chế thành phần đó có thể dùng
thay cho nhiên liệu máy bay được. Ở khắp nơi trên cả nước, rất đông người
kể cả trẻ con cũng bị động viên đi đào rễ cây thông.
Rất lâu sau đó tôi mới biết việc thuyền chở dầu của cha tôi bị đánh
chìm. Không biết từ lúc nào mà những người cha bị xô đẩy ra nơi tiền
tuyến, những đứa con nơi hậu phương bị thúc giục cung cấp dầu tiếp nhiên
liệu cho vũ khí chiến tranh.
Sau đó, khoảng hai năm sau khi chiến tranh kết thúc, thầy giáo chủ
nhiệm dẫn chúng tôi lên thành phố Okayama để đi xem triển lãm. Nơi tổ
chức triển lãm là tòa nhà Tenmanya được rất nhiều người biết đến. Buổi
trưa thầy giáo dẫn chúng tôi xuống tầng hầm của tòa nhà này. Thầy giáo đã
cho chúng tôi ăn mì udon. Lúc đó thầy đã nói:
