lương thực không đủ đã trở thành chuyện thường ngày còn có việc cả mùa
màng thất bát, số người suy dinh dưỡng tăng cao, thậm chí có cả người chết
đói. Trạng thái phát triển của trẻ em thời kỳ này trên toàn quốc kém đi
trông thấy, liên tục có nhiều em chỉ cần bệnh nhẹ một chút là qua đời. Thể
chế quản lý lương thực vẫn còn tiếp diễn sau thời hậu chiến, nhưng sự tình
nghiêm trọng đến mức nếu chỉ nhờ vào đồ được cấp phát thì cũng khó mà
duy trì được mạng sống. Trong tình hình như vậy mà những thôn làng kiệt
quệ vẫn phải tiếp tục nghĩa vụ cung cấp gạo cho Chính phủ một thời gian
sau cuộc chiến.
Vì tình thế xã hội như vậy nên đâu có nhà nông nào dư dả được gì. Dù
cái chết của cha tôi là chết vì chiến tranh cũng đâu thể nhờ cậy vào họ hàng
và bà con lối xóm. Sau khoảng một tháng nhận được giấy báo tử, thôn làng
bước vào thời kỳ gặt lúa. Mẹ và sáu anh em chúng tôi lặng lẽ làm việc để
không có thời gian thư thả chìm trong nỗi buồn phiền.
Sau khi gặt lúa đến mệt nhoài xong chúng tôi chuyển sang phơi lúa.
Rơm sau khi phơi không chỉ làm thức ăn cho trâu bò mà còn là vật liệu để
làm thảm, bao bì hay dây thừng nữa. Để làm được như vậy thì trước đó lúa
phải được phơi khô đủ độ. Trong vùng đất giữa núi này mặt trời lặn sớm.
Nhà chúng tôi vì thiếu bàn tay đàn ông và tay người lớn nên phải làm đến
tối mịt. Những bó lúa gặt xong được phơi dưới ánh trăng. Anh tôi leo lên
thanh phơi, chúng tôi ở dưới nhận những bó lúa được ném tới, chia chúng
làm đôi rồi máng vào thanh tre ngang.
Sau vài ngày phơi, chúng tôi tháo bó lúa xuống và mang về. Chúng tôi
chọn những bó lúa to vừa sức của mình rồi cõng trên vai mang vào nhà. Từ
sân phơi trở về nhà là con đường dốc dài năm, sáu trăm mét. Cả nhà chúng
tôi tất cả mọi người phải đi đi về về mấy lượt.
Mang được về nhà rồi thì phải nhìn trời trăng tùy theo thời tiết mà trải
thảm ra ngoài sân, mang mấy bó lúa đang chất trong nhà ra ngoài, sử dụng
đập đạp bằng chân để lần lượt tách thóc. Vừa dùng chân đạp hết sức vào
