Khi tôi từ Xiêm về đến Đàng Ngoài vào năm 1682, Chúa vừa mới qua
đời. Vị Thế tử lên kế vị một cách lặng lẽ, không khua chiêng đánh trống gì
cả, lặng lẽ đến nỗi phía ngoài phủ Chúa chẳng ai hay biết là bên trong có sự
thay đổi về quyền lực. Vị Chúa mới không chấp nhận quan lại đến chúc
tụng, cũng không cho phép người lạ vào chầu dù là để chia buồn với việc
cha ông qua đời hay chúc tụng ông lên ngôi. Chỉ có lễ vật gửi đến là được
nhận. Vậy là chẳng cần lễ nghi long trọng gì, vị Chúa mới đã lên kế vị.
Chẳng nghi ngờ gì nữa, Chúa sẽ chẳng bao giờ hạ cố để cho Vua vượt quá
bản thân mình trong việc tổ chức lễ lên ngôi, không chỉ vì ông sẽ phải tốn
kém để chi phí cho việc đó, mà còn xuất phát từ nỗi lo sợ rằng việc đó sẽ vô
tình làm tăng thêm uy danh của nhà Vua đối với dân chúng.
Không hiểu ông Taverniere lấy ở đâu ra để kể về những điều hoàn toàn xa
lạ với phong tục của xứ này, khẳng định chắc chắn như đinh đóng cột rằng
anh trai mình đã tận mắt chứng kiến những điều thêu dệt được dựng lên một
cách tài tình. Ông Taverniere thật hoang đường khi nói rằng trong dịp lễ linh
đình này tất cả súng thần công trên tường thành của hoàng cung đều khai
hỏa, trong khi chẳng có, cũng chưa từng có trước đây, mấy khẩu thần công
ra hồn; rằng toàn bộ quân sĩ ở tiền tuyến được triệu về, vậy thì có khác gì
mở cửa ra để mời quân Đàng Trong - những kẻ luôn dõi mắt để ý từng li
từng tí động tĩnh của quân Đàng Ngoài để tràn vào chiếm lấy hai tỉnh phía
Nam, nơi các vị Chúa tiền nhiệm đã khổ công để thu phục lại; rằng quân đội
thề nguyện trung thành với đức Vua và triều đình, sẽ chiến đấu quên mình
để tiêu diệt quân xâm lược Trung Quốc, trong khi chúng ta đều biết Đàng
Ngoài vẫn phải triều cống thiên triều phương Bắc (hiện nay do người Mãn
cai trị) và tìm đủ mọi cách để tránh làm người Tàu phật ý nhằm tránh bị thôn
tính; rằng trong ngày lễ lên ngôi, nhà Vua tiêu tốn lên đến một triệu panes
vàng, tương đương với khoảng 150 triệu crown bạc, số tiền mà tôi cho rằng
có vét cả vương quốc Đàng Ngoài cũng khó có thể đạt được (cho dù ông
Taverniere cố chứng minh rằng quốc vương Đàng Ngoài có mọi của cải giàu
có như nhà Vua Croesus
); rằng nhà Vua ban thưởng cho quan lại kể cả
những quan lại không biết tên hoặc chưa bao giờ nghe đến trong vương
quốc; rằng Vua ban tặng vô số đồng panes vàng và bạc cho vị thống soái -
