dài hàng bao năm. Từ khi bức tường sụp đổ, phần đông chúng đã tự bịa ra
cho mình một quá khứ để người ta không nhận ra chúng, những kẻ khác
vẫn âm thầm tiếp tục con đường của mình và đối với nhiều người trong số
chúng, những ăn năn dằn vặt tiêu tan theo năm tháng, cùng với ký ức về
những tội ác chúng đã gây ra.
Em còn nhớ buổi tối chúng ta đến thăm Knapp. Cả ba người chúng ta đã
đi dạo trong một công viên. Knapp không ngừng hỏi anh về cuộc sống của
anh, mà không biết rằng lòng anh đau xót thế nào khi phải trả lời những
câu hỏi đó. Anh ấy khẳng định rằng bức tường Berlin đã trải bóng của nó
sang tận miền Tây nơi anh ấy sống, trong khi anh thì anh lớn tiếng nói rằng
chính miền Đông, nơi anh sống, mới là nơi bức tường bê tông giam hãm.
Làm sao các cậu tập quen được với sự tồn tại kiểu ấy, Knapp gạn hỏi. Và
anh mỉm cười, hỏi anh ấy rằng liệu có phải anh ấy đã quên mọi chuyện rồi
chăng? Knapp lại phản công dồn dập bằng một loạt câu hỏi, thế nên anh
đầu hàng và trả lời những câu hỏi anh ấy đặt ra. Thế rồi, hết sức kiên nhẫn,
anh kể anh ấy nghe về một cuộc sống trong đó nhất nhất mọi chuyện đều
được tổ chức, đảm bảo an toàn, nơi không một trách nhiệm nào phải được
gánh vác, nơi nguy cơ phạm lỗi là rất thấp. "Chúng tớ biết đến tình trạng ai
ai cũng có việc làm, Nhà nước có mặt ở khắp mọi nơi," anh nói và nhún
vai. "Những nền độc tài chuyên chính đều hoạt động như thế mà," Knapp
kết luận. Điều này phù hợp với nhiều người, tự do là một món tiền cược
khổng lồ, phần đông mọi người đều khao khát được tự do, nhưng không còn
biết sử dụng nó thế nào nữa. Và em còn nghe các anh bàn luận trong quán
cà phê tại Tây Berlin, rằng ở phía Đông ai nấy đều đang khôi phục lại cuộc
sống trong những căn hộ êm ái theo cách riêng của mình. Cuộc đàm đạo
của các anh trở nên sôi nổi khi bạn anh hỏi anh rằng theo anh thì có bao
nhiêu người đã cộng tác với Stasi trong những năm đen tối này; chưa bao
giờ các anh thống nhất với nhau về con số ấy. Knapp cho rằng cả thảy có
khoảng ba mươi phần trăm dân số. Anh bào chữa cho sự thiếu hụt của
mình, làm sao anh biết chuyện đó được, anh chưa từng làm việc cho Stasi
cơ mà.
