MORI ÔGAI, NHÀ VĂN VÀ NHÀ TƯ TƯỞNG KHAI SÁNG - Trang 8

Thế nhưng mang một lập trường như vậy mà còn viết những tác phẩm có
tính hiện đại là việc không còn làm được dễ dàng nữa nên ông chuyển qua
loại tiểu thuyết lịch sử. Nhân cảm xúc vì cái chết của đại tướng Nogi
Marasuke (Nãi Mộc, Hy Điển, 1849-1912) người tự sát để được tháp tùng
chủ mình là thiên hoàng Meiji (1852-1912), về bên kia thế giới, ông viết
hai tác phẩm mang chủ đề "tự sát để theo chủ" (tuẫn tử ) là "Thư trối trăn
của Okitsuyaemon" (Okitsuyaemon no isho, 1912), "Một nhà họ Abe" (Abe
ichizoku,1913) rồi sau đó là những danh tác về lịch sử như "Truyện của
Sanshô, người kể dạo" (Shanshô Dayu, 1915) "Thuyền giải tù"
(Takasebune, 1916).
Người Viết Tiểu Thuyết Lịch Sử
Đến lúc ấy, Ôgai còn viết song song hai thứ tiểu thuyết lịch sử, một là " sát
với lịch sử" và hai là "tách khỏi lịch sử".Với Shibue Chôsai (Sáp Giang,
Trừu Trai, 1916), đăng trên báo ở Ôsaka và Tôkyô, ông kể lại cuộc đời nhà
y khoa và tư tưởng thời Edo, Shibue Chôsai (1805-1858), rồi từ đó triệt để
theo con đường "sát với lịch sử", cắt xén mọi sự kiện có tính cách tiểu
thuyết mà đi vào hẳn lãnh vực truyện ký. Con người của Chôsai "lòng chứa
đầy đạo nghĩa, đẩy lùi cám dỗ đến từ bên ngoài, lúc nào tâm thần cũng yên
ổn, biết đợi thời cơ, lúc cần tiến thì tiến, phải thoái thì thoái" được ông coi
như là một đàn anh mẫu mực trong công việc khảo chứng khoa học của
mình. Trong tiểu thuyết nầy, Ôgai như đặt lại vấn đề: một cuộc duy tân hấp
tấp và hời hợt (3) có thể làm mất đi những giá trị cổ truyền quí báu tượng
trưng bằng nhân vật Chôsai và để lại một khoảng trống tinh thần mà Nhật
Bản không cách gì bù đắp vào được.
Sau đó, ông còn biên soạn Izawa Ranken (4) (Y Trạch, Lan Hiên, 1916) và
Hôjô Katei (5) (Bắc Điều, Hà Đình, 1917-20), xem việc viết "truyện ký lịch
sử" như lối thoát cuối cùng của nhà văn.
Nhà Dịch Thuật và Khai Sáng
Ôgai cũng đóng một vai trò tiên phong trong việc giới thiệu thơ Tây
Phương với người Nhật. Sau khi du học ở Đức về, ông đã cùng với Ochiai
Naobumi (6) và Koganei Kimiko (Tiểu Kim Tỉnh, Hỷ Mỹ Tử) lập ra tổ
chức "Tiếng Nói Mới" Shinseisha (Tân Thanh Xã) viết tắt là S.S.S., cho ra