mạn! các bạn sẽ thấy cái hang ổ của vị hung thần này giữa những vách đá
dựng đứng không thể vượt qua, nhưng không phải thế đâu! Chữ Tsertôva là
do chữ tserta (đường biên) - chứ không phải chữ tsort (con quỷ), - bởi vì ở
đây trước là biên giới xứ Gruzi. Thung lũng này ngổn ngang những ụ tuyết
và khá giống Xaratốp, Tambôp và nhiều nơi thân thương khác của tổ quốc
ta.
- Ðỉnh cây thập tự kia rồi! - thượng úy nói với tôi khi chúng tôi tới thung
lũng Quỷ, tay chỉ một quả đồi chìm trong màn tuyết trên đỉnh núi đã thấy
thấp thoáng cái bóng dáng đen đen của cây thập tự bằng đá; một con đường
nom không rõ lắm đi men qua cây thập tự; con đường này chỉ dùng khi
tuyết rơi ngập con đường bên. Những người đánh xe nói rằng tuyết vẫn
chưa sập, và để ngựa đỡ mệt, họ dẫn chúng tôi đi bằng con đường vòng;
đến chỗ ngoặt chúng tôi gặp năm người Ôxetin. Họ đề nghị cho họ được
giúp chúng tôi một tay, và bíu ngay lấy bánh xe; họ vừa hò vừa kéo và đẩy
xe chúng tôi lên. Quả thật, đường đi hiểm trở lắm. Phía phải là những đụn
tuyết treo lơ lửng trên đầu chúng tôi, tưởng chừng chỉ cần một cơn gió nhẹ
là sẽ sụp ngay xuống con đường hẻm. Con đường hẹp tuyết phủ một phần,
ở chỗ này thì tuyết sụt dưới chân chỗ khác nó lại biến thành băng dưới tác
động của ánh nắng và băng giá ban đêm, vì vậy mà chính chúng tôi cũng
phải vất vả lắm mới đi lên được. Ngựa ngã luôn, phía trái là một cái khe
sâu há hốc miệng: dưới đó có một con suối chảy, khi thì mất hút dưới lớp
băng, khi thì nhảy chồm chồm trên những tảng đá đen, tung bọt trắng xóa.
Hai giờ sau chúng tôi mới vòng qua được đỉnh Cây thập tự - hai dặm mà đi
mất hai giờ! Giữa lúc đó, mây đen lại sà xuống, rồi mưa đá và tuyết cũng
đổ ập xuống luôn. Gió thổi luôn vào các hẻm núi, vừa rít vừa gào rú như
tên đạo tặc Xalôvây
và lát sau cây thập tự bằng đá đã khuất dạng trong
sương mù từ phương Đông ùn ùn chạy lại, mỗi lúc một dày đặc và chặt sít
hơn. Luôn tiện cũng nói thêm, về Cây thập tự này hiện có một huyền thoại
kỳ lạ nhưng rất phổ biến trong dân gian, tuồng như nó đã được Hoàng đế
Piôtr Đệ nhất dựng lên trong chuyến Ngài đi qua Kapka; nhưng trước hết
Piôtr chỉ mới đến Đagetxtan và sau nữa là trên cây thập tự có ghi bằng
