có, phải làm thuê gánh mướn để đợ thân. Nói tóm lại, dân
cư đều no đủ cả, trừ ra khi nào vận hạn ốm đau, hay bác
nào rượu chè cờ bạc mới đến nỗi túng đói thôi.
Mã-tư-Lâm là con một bác làm mướn, ban đầu làm thuê
cho một người điền chủ gần đấy. Người sáng-suốt, cũng
dăm ba chữ, lại lực lưỡng khỏe mạnh, trông thấy việc không
sợ, lại thêm một nết hiếm có trong bọn thanh-niên là biết
cần kiệm.
Anh ta làm mỗi tháng được ba mươi quan, nào ngồi họ,
nào đem để dành kín một nơi sợ các chú chích, chú cược,
nên anh ta không dám ăn mặc gì cả. Suốt mấy năm chỉ có
một cái bộ quần áo vải gỗ, vá đi vá lại hàng trăm chỗ mà
cũng chưa dám may bộ khác.
Trong khi các bạn thanh-niên đồng thời với Mã-tư-Lâm
đem tiền vung phí, mài miệt trong cuộc truy-hoan, thời anh
ta hết sức dành dụm : không bao giờ thấy mặt anh ta ở các
cuộc tiêu khiển cả. Mã-Tư không muốn chơi bời với ai cả,
không phải là khinh rẻ bạn đâu, nhưng nếu đã quảng giao
tất phải tốn tiền. Các cụ trong làng đều khen anh ta cả :
thật là một người có nết, làng ta ít có, đáng làm gương cho
bọn thiếu-niên lắm.
Những ngày chủ-nhật hay ngày lễ, lúc thư thả anh ta
xuống nhà dưới trông nom xem xét các bò ngựa, hay là vào
trong xó buồng kín để kiểm bạc xem đã để dành được bao
nhiêu, hoặc giả có khi thường trông thấy anh ta đứng lẳng
lặng, hai tay khoanh trước ngực, mặt nhìn lên các đồi nho
xanh rì, vào trong những vườn cây có quả, hay ra những
