tôi sẽ có bạn giao du riêng của mình. Mẹ tôi có thể tránh được sự lệ thuộc
mà vì thói tục, mẹ tôi cho là lẽ thường, nhưng nó không hợp với tính tình
của mẹ tôi. Hẳn là mẹ tôi chịu đựng được dễ dàng hơn sự tước đoạt đã xảy
ra cho đời sống mẹ tôi.
Tôi không chê trách gì ba tôi. Người ta biết rằng thói quen giết chết ý
muốn của con người. Mẹ tôi bỏ mất cái tươi trẻ buổi ban đầu, ba tôi không
còn bồng bột. Muốn thức tỉnh sự bồng bột đó, cha tôi vời đến mấy cô nhà
nghề trong quán cà phê ở Versailles hay nhà chứa Sphinx. Khi tôi còn mười
lăm, hai mươi tuổi, đã hơn một lần tôi thấy ba tôi tám giờ sáng mới về nhà,
sặc sụa mùi rượu, kể lể những chuyện đánh bài bờ-rít với xì-phé một cách
lúng túng. Má tôi không làm rầy rà, có lẽ má tôi tin vì má tôi muốn tránh xa
những sự thực khó chịu. Nhưng má tôi không chịu đựng được sự lãnh đạm.
Nếu hôn nhân trưởng giả là một chế độ trái thiên nhiên, thì trường hợp mẹ
tôi đủ thuyết phục tôi. Nhẫn cưới đeo vào ngón tay cho phép mẹ tôi biết
khoái lạc; rồi sự đòi hỏi cũng gắt gao; đến năm ba mươi lăm tuổi, vào lúc
tuổi đầy sinh lực, má tôi không được thỏa mãn. Má tôi vẫn ngủ bên cạnh
người chồng yêu dấu nhưng gần như không đụng tới mình: má tôi hy vọng
và chờ đợi đến héo hắt nhưng không được thỏa mãn. Thà rằng thôi hẳn lại
không làm tổn thương tự ái bằng sự gần gụi như thế. Tôi không lạ rằng tính
tình má tôi gắt gỏng: tát tai, la rầy, chửi bới, không những ở trong nhà mà
cả khi có khách. Ba tôi bảo: “Françoise cục như chó”. Má tôi công nhận
rằng mình gắt gỏng. Nhưng má tôi sẽ oán hận nếu người khác nói mình:
“Françoise thật là bi quan!” hay “Françoise ra bộ người yếu thần kinh.”
Khi còn là người vợ trẻ, má tôi thích trang điểm. Người bà tươi tỉnh ra
khi có người bảo rằng coi bà như chị cả tôi. Một người anh em họ bên nội
chơi vĩ cầm, thường hòa đàn với má tôi, đã tỏ tình với bà một cách kính
cẩn: khi ông lấy vợ, bà ghét cay ghét đắng người vợ ấy. Đến lúc đời sống
tình dục và sự giao thiệp đã giảm bớt, bà không trang điểm nữa trừ những
trường hợp bắt buộc phải ăn mặc chỉnh tề. Tôi còn nhớ một lần đi nghỉ hè
về, má tôi ra ga đón, bà đội một cái mũ nhung rất xinh, quàng một cái khăn
nhỏ, mặt đánh chút phấn. Em tôi vui sướng kêu lên: “Má ạ, nom má như
