chúng tôi không ngăn cản mẹ nhận làm lễ lâm chung, nhưng chúng tôi
không ép buộc mẹ phải theo. Có lẽ chúng tôi nên nói cho mẹ biết: “Má mắc
bệnh ung thư. Má không qua khỏi được”. Có lẽ một vài người sùng đạo sẽ
làm thế, nếu chúng tôi để họ một mình với mẹ tôi. (Thực ra chúng tôi lo
ngại bà cụ phạm tội chống lại đạo và phải sám hối hàng thế kỷ). Mẹ tôi
muốn rằng chung quanh giường mình có những nụ cười tươi trẻ: “Những
người già cả như bà sẽ có lúc được thấy những nụ cười tươi trẻ khi vào ở
một nhà dưỡng lão”, mẹ tôi thường nói với các cháu gái như vậy. Mẹ tôi
thấy yên ổn với các cháu Jeanne, Marthe và một vài đứa nhỏ tin đạo nhưng
hiểu biết và tán thành những lời nói dối của chúng tôi. Mẹ tôi không tin
những người khác và nói đến họ với giọng hiềm thù: hình như mẹ tôi có
bản năng kỳ lạ để đoán biết rằng sự có mặt của họ làm cho mẹ tôi mất yên
ổn: “Mấy bà ở câu lạc bộ đó, ta chẳng lại chơi họ nữa. Ta không trở lại câu
lạc bộ nữa”.
Nhiều người sẽ nghĩ: “Sự tin tưởng của mẹ tôi chỉ nông nổi ở bề mặt
vì mẹ tôi không chịu được cuộc thử thách đau đớn lúc chết”. Tôi không
hiểu thế nào là đức tin. Nhưng đức tin là nòng cốt và tính chất của cuộc
sống: giấy má tìm được trong ngăn kéo của mẹ tôi chứng tỏ điều ấy. Nếu
mẹ tôi chỉ thấy cầu nguyện là lầm rầm đọc kinh một cách máy móc, thì việc
ngồi lần tràng hạt đọc kinh cũng không khó nhọc hơn chơi ô chữ. Trái lại,
mẹ tôi không cầu nguyện làm cho tôi tin rằng mẹ tôi cho cầu nguyện là
hành động cần chú ý, suy tưởng và một trạng thái tinh thần nào đó. Tôi biết
rằng đáng ra mẹ tôi phải nói với Thượng Đế: “Xin cho tôi khỏi bệnh.
Nhưng tôi xin theo ý muốn của Người: tôi nhận sự chết”. Mẹ tôi không
nhận. Giờ phút cần sự chân thực, mẹ tôi không muốn nói những câu không
thành thực. Nhưng mẹ tôi không cho phép mình có quyền chống đối. Mẹ
tôi nín lặng: “Ông trời đại lượng”.
Cô Vauthier hốt hoảng bảo tôi: “Thật tôi không hiểu, má cô tin đạo, tin
Chúa là thế mà sợ chết quá đáng!”. Cô ta có biết rằng những vị thánh khi
chết cũng giãy giụa, kêu la chăng? Vả chăng mẹ tôi không sợ Trời mà cũng
không sợ quỷ: chỉ sợ phải bỏ thế gian này. Khi bà tôi biết mình chết. Bà tôi
