Người Pháp thì không hiểu cái tâm lý của người Việt Nam, lại ỷ thế có
sức mạnh, muốn làm cho người ta sợ, nào bắt bớ, nào cướp bóc, dâm hiếp,
rồi nói "chiến tranh là chiến tranh". Làm như thế, cái lòng phẫn uất của
người ta càng ngày càng tăng thêm lên. Họ không biết rằng sự sợ có giới
hạn, khi đã quá lắm, khi người ta đâm liều, mà đã liều thì không có gì ngăn
cản được nữa.
Một bên thì gian ác, hiểm độc ai cũng biết, nhưng lại mượn được cái
danh nghĩa rõ ràng. Một bên thì quyền mưu giả dối, mà lại bạo ngược tàn
ác, trái với lòng người. Như thế làm thế nào mà đem lại hòa bình được.
Theo cái tư tưởng của người đời xưa bên Á Ðông ta, có câu rằng: "Công
thành bất như công tâm", nghĩa là đánh thành trì không bằng đánh lấy lòng
người. Người Pháp chỉ biết lấy võ lực mà đàn áp, chứ không biết cách làm
cho người ta kính phục. Những người họ đem ra làm việc với họ phần
nhiều là những người xu nịnh, chỉ muốn thừa thời cơ mà làm sang làm
giàu, chứ không nghĩ gì đến liêm sỉ, tiết nghĩa. Những người ấy người Pháp
có thể sai khiến, nhưng đối với dân chúng trong nước, không những là
không có uy tín gì, mà lại gây thêm cái lòng oán ghét. Vì người Pháp làm
những việc thất sách như thế cho nên cái thế Việt Minh vẫn mạnh và giữ
vững được mặt trận kháng chiến.
Có người Pháp nói rằng: "Nếu người Việt Nam không mến người Pháp,
sao những nơi thuộc quyền kiểm soát, dân cư càng ngày càng đông hơn
trước. Họ lấy thí dụ như khu Sài gòn, Chợ Lớn trước khi có sự chiến tranh
chỉ có 500.000 người mà đến năm 1949 có đến 1.500.000 người. Ðó không
phải là cái chứng xác đáng về sự lòng dân mến người Pháp. Người ta về
chỗ thành thị thuộc người Pháp kiểm soát cũng bị nhiều sự bắt bớ cực khổ,
nhưng chỉ có bị một bên thôi, còn ở phía thuộc quyền Việt Minh kiểm soát
thì đã bị Việt Minh đàn áp, lại bị quân Pháp đến đánh phá, bắn giết, thành
một cổ đôi tròng, cho nên người ta phải tìm đến chỗ hại ít mà lánh mình.
Hãy hỏi những người thường ở những nơi thành thị, thì ai cũng nói ở chỗ bị
