Quan lại ở các tỉnh, phần nhiều là những tham quan ô lại chỉ quen sự thi
hành mệnh lệnh của người Pháp, chứ không mấy người có đủ tư cách làm
người công chức một nước tự chủ. Muốn thay đổi các quan lại là một
chuyện rất khó. Những người làm chính trị nói huyên thuyên thì nhiều,
song những người chín chắn biết suy nghĩ và biết cách đối lại với dân
chúng cho êm ái thì ít. Việc chính trị là một việc rất phức tạp, cần phải có
nhiều lịch duyệt và tài cán mới làm được. Nay muốn thay đổi các quan lại,
thì phải từ từ lựa chọn nhân viên cho xứng đáng, chứ đem người mới làm
việc lại dở hơn người cũ, thì chỉ làm rối việc chứ không có ích gì. Tuy thế,
nhưng chỗ nào có viên tỉnh trưởng bất lực lắm, chúng tôi cố tìm trong
những nhân vật mới, xem ai có thể làm được đem ra thay. Hãy làm thử như
thế một vài nơi xem hiệu quả thế nào. Nhưng xét ra hiệu quả mong đợi
cũng không được mỹ mãn lắm.
Chính sách của chúng tôi lúc bấy giờ, vì tình thế chưa được vững chắc
nên phải đi từ từ, không làm điên đảo hết cả, sợ gây ra rối loạn.
Việc quan hệ nhất về đường nội trị lúc ấy là phải lo sự vận tải để tiếp tế
miền bắc, dân tình đói khổ người chết đói hàng ngàn hàng vạn. Vì vậy
chúng tôi ra Bộ Tiếp Tế chuyên coi việc vận tải thóc gạo trong nam ra bắc.
Bộ ấy không đạt được mục đích của chính phủ vì sự vận tải khó khăn quá,
đường xe lửa bị hư hỏng, thuyền bè đi ngoài bể bị tàu ngầm đánh và bị
cướp bóc mất cả.
Việc binh bị trong nước là việc quan trọng đến vận mạng cả nước, mà
lúc ấy quân lính và súng ống không có. kinh đô Huế có tất cả hơn một trăm
lính bảo an, tức lính khố xanh cũ, và sáu bảy chục khẩu súng cũ đạn cũ, bắn
mười phát thì năm sáu phát không nổ.
Các tỉnh cũng vậy, mỗi tỉnh có độ 50 lính bảo an, các phủ huyện thì độ
chừng vài chục người. Việc phòng bị do quân Nhật đảm nhiệm hết. Vì lẽ đó
và các lẽ khác nữa mà lúc đầu chúng tôi không đặt bộ quốc phòng. Một là
trong khi quân Nhật đang đóng ở trong nước, nếu mình đặt bộ quốc phòng
