Lấy sắc vàng là hợp với lịch sử, lấy quẻ ly là hợp với vị trí nước nhà lại
có nghĩa chỉ một nước văn hiến như ta thường tự xưng. Như thế là lá cờ
vàng quẻ ly có đủ các ý nghĩa.
Song có người nói: cờ quẻ ly là một điềm xấu cho nên thất bại, vì ly là
lìa. Ly là lìa là một nghĩa khác chứ không phải nghĩa chữ ly là quẻ. Và việc
làm của một chính phủ là cốt ở cái nghĩa lý, chứ không phải sự tin nhảm vô
ý thức.
Việc thất bại là vì tình thế chứ không phải vì lá cờ. Giả sử dùng lá cờ
khác mà trong hoàn cảnh lúc ấy có thể thay đổi được gì không?
Việc chính trị ở trung bộ dần dần đã rõ rệt, nhưng ở bắc bộ và Nam
Bộcòn trong tay người Nhật. Chính phủ trước phải lo thu lại hết toàn thể
nước Việt Nam về một mối. Nước Việt Nam từ bắc chí nam vốn là một
nước duy nhất về lịch sử, về phong tục và về ngôn ngữ. Tuy về địa dư thì
hình thể nước chạy dài hơn hai ngàn cây số, nhưng tính cách duy nhất thật
rõ rệt, ít nước nào trong thiên hạ được như thế. Sau vì có sự lấy thuộc địa
và sự bảo hộ của nước Pháp, đem chia nước làm ba đoạn là nam kỳ, trung
kỳ và bắc kỳ. Mỗi một kỳ có một chính sách khác nhau như ba nước vậy.
Sự chia ngắt ra như thế là một lối chính trị dùng phương pháp "chia ra để
thống trị". Song sự chia ngắt ấy lấy áp bức mà đặt ra, chứ về phương diện
người bản quốc thì chữ "kỳ" chỉ có nghĩa là khu, xứ, bộ, phận, như ta nói:
xứ bắc, xứ trung, xứ nam mà thôi, không có nghĩa gì là một nước. Người
Pháp cũng biết thế nên mới dựng tiếng tàu là Tông Kinh (Ðông Kinh) gọi
bắc kỳ, và dùng tiếng Cochinchine là tiếng gì chẳng biết để gọi nam kỳ cho
ra vẻ ba nước khác nhau. Nhưng khi ai hỏi một người Việt Nam, bất cứ ở
nam hay bắc, là người nước nào, thì người Việt Nam ấy tự nhiên đáp lại
rằng: "Tôi là người An Nam". Tiếng An Nam là tiếng người ta đã quen
dùng từ đời Lê thành ra phổ thông hơn.
Vậy việc thu cả ba kỳ về quyền trung ương để thống nhất đất nước như
khi chưa bị sự bảo hộ của nước Pháp là việc rất trọng yếu của chính phủ
