để phát biểu, làm cho ông này ở trong thế rất khó xử, cứ nhìn tôi với đôi mắt
cầu cứu, rồi tuyên bố xin nhường lời cho trưởng phái đoàn là tôi. Vậy mà
sau nhiều lần nhắc nhở như thế, phía Việt Nam vẫn không tiếp thu nổi tình
huống. Họ cư xử như khắc trên đá là da vàng không thể làm sếp da trắng!
Trường hợp này thường xảy ra lắm. Trong một hội nghị với sự có mặt
đông đảo của Việt kiều, rất nhiều giáo sư, bác sĩ, kĩ sư là người Việt Nam
sống tại nước ngoài than phiền về sự việc này. Họ dẫn phái đoàn Mỹ, Úc,
Đức, Anh, Pháp thăm Việt Nam nhưng bên phía Việt Nam vẫn khó lòng hiểu
được chính người Việt đó là trưởng phái đoàn!
Trên một mặt khác, người nước ngoài thăm Việt Nam rất mong được chỉ
dẫn phong tục, cách thức cho đúng đạo, như phép xưng hô ra sao, khi đi họp
phải ăn mặc thế nào, khi được mời mọc phải tặng quà cáp ra sao cho đúng
cách. Thay vì dạy cho họ theo phong tục của người Việt Nam, chúng ta lại
có khuynh hướng tìm cách bắt chước họ. Rồi chúng ta chiều chuộng họ quá
đáng, đi xa hơn sự tiếp đãi nồng hậu, đôi khi đi tới biên giới của sự hầu hạ
phục tùng.
Tôi từng chứng kiến nhiều bạn Việt Nam chỉ mới quen một anh bạn người
Tây mà đã tổ chức một bữa cơm gia đình thịnh soạn với cả sự hiện diện của
nội ngoại nữa. Thật là quá đáng và tất nhiên còn làm cho anh bạn Tây bối
rối. Tôi cũng từng biết một anh bạn khác chỉ gặp một người Nhật ở ngoài
đường. Ông này hỏi bản đồ đường phố và xin được chỉ dẫn những nơi để
tham quan thôi, mà anh bạn không biết khoái chí làm sao lại đưa người này
đi chơi đến tối khuya, quên cả về nhà ăn cơm tối với gia đình! Đã đành hậu
tiếp người nước ngoài như thế là tốt, nhưng khó lòng nghĩ rằng anh bạn sẽ
tiếp đãi một người đồng hương từ Cà Mau hay Cần Thơ nồng hậu như vậy.
Người khách tới với chúng ta phải theo phong tục của chúng ta. Chúng ta
có bổn phận giảng cho họ cái hay của văn hóa và xã hội Việt Nam. Họ sẽ
thích lắm, sẽ mê lắm! Và họ sẽ tỏ lòng kính trọng bằng cách tôn trọng những
gì chúng ta dạy họ. Ngược lại, bạn phải nhớ rằng khi sang nước của họ,
chúng ta cũng phải mở tai mở mắt ra học và tôn trọng phong tục ở đó, điều
mà rất ít trong chúng ta làm được.
