Câu thứ hai của bài ca dao cũng chứa hàm rất nhiều điều phải nhớ khi đi
thương thuyết. Chắc bạn chú ý thấy Phú Ông phải dùng chữ xin. Đâu cần
xin trong khi mình là Phú Ông, người giàu nhất làng? Không, khi người nào
ngỏ ý muốn mua hay bán thì người ấy ở cương vị “xin”. Xin ở đây không có
nghĩa tự hạ thấp mình xuống. Ngược lại xin là một cử chỉ vô cùng lịch lãm
của Phú Ông, dù biết mình giàu và quyền thế, nhưng biết điều! Tôi cần mua
cái quạt thì tôi phải biết điều mà xin, cho dù đối tác có là thằng Bờm, hay là
ai chăng nữa.
Trong cuộc thương thuyết không có chỗ cho sự ngang ngược, tự ái. Quan
trọng là đạt được kết quả, mà không kết quả nào có ý nghĩa hơn trong tình
người và sự biết điều. Do đó, tôi rất tán thành cử chỉ vô cùng lịch lãm và
biết điều của Phú Ông. Rõ ràng Phú Ông muốn giành cho bằng được kết quả
ông mong đợi là đổi cái gì cũng được với một cái quạt mo.
Cái ngộ nghĩnh trong câu chuyện là giá trị rất tầm thường của cái quạt
mo. Quý hóa gì cái thứ này, chắc hẳn chỉ cần đi nhặt cũng có cả mớ cái quạt
mo như thế! Vậy nhưng chính tác giả của bài ca dao mới tuyệt vời: chọn một
cái quạt mo giá rẻ mạt với chủ của nó là một thằng Bờm ngây ngô để bày tỏ
nguyên tắc bất di bất dịch của thương thuyết, rằng hễ ta đứng vào thế của sự
mong muốn cầu khẩn thì ta phải xin, bất chấp đối tác ở cương vị nào, bất
chấp cả giá trị của vật muốn mua, dù rẻ mạt bao nhiêu. Ôi, bài học nguyên
tắc thật đáng giá! Bao nhiêu cuộc thương thuyết thất bại thảm thương do đối
tác quá kiêu… Có phú ông nào đi thương thuyết mà lại nói: “Bờm! Mày ra
đây ông bảo!”. Nói vậy là thiếu hẳn tâm lý, tưởng đem sự khinh người mà
đè được ai, cho dù là thằng Bờm! Nó mà không bằng lòng, vẫn khư khư giữ
cái quạt mo của nó thì cũng hỏng chuyện mà thôi!
Nhưng Phú Ông còn nói thêm: xin đổi! Thế là hiện ra ý cơ bản của một
cuộc thương thuyết: đổi. Rõ ràng, ta không còn do dự gì nữa, thương thuyết
là đổi. Nhưng đổi có nghĩa là cả hai bên đều nhìn nhận:
Tính cách cân đối của kết quả thương thuyết. Cho dù có chủ quan
chăng nữa, sự cân đối là căn bản của thương thuyết.
