trường hợp đều căng thẳng. Tại sao? Bởi vì trật tự sống mà tiềm thức đòi hỏi
khác biệt với trật tự đời sống của ý thức. Hành vi của tiềm thức siêu hình
tuyệt đối: nó đồng thuận với mọi dấu hiệu cơ bản nhất của sự tỉnh táo,
Tiềm thức giữ gìn đặc tính tôn giáo của sự tỉnh táo cổ trong con người
lịch sử. Tại sao cần đặt tên đặc tính này là mang tính chất tôn giáo? Cũng
như vậy tại sao cần gọi sự tỉnh táo mang tính tôn giáo? Bởi vì nó có sự so
sánh với Thượng Đế. Thậm chí nhiều hơn thế: nó mang tính chất Thượng
Đế. Thậm chí nhiều hơn thế nữa: nó là Thượng Đế.
Toàn bộ khả năng của linh hồn là bản năng thể hiện mở và tự do của mọi
khả năng, cái chính là sự sống, được nâng lên mức độ Thượng Đế. Sự tỉnh
táo này là một sức sống trong đó toàn bộ vũ trụ chứa trong từng khoảnh
khắc, trong tổng thể và là hiện thực đang là. Là thứ vượt thời gian, siêu
nhiên, vượt không gian, vượt qua đời sống. Là sự siêu hình. Mang tính tôn
giáo. Mang tính Thượng Đế. Bởi vậy nó tỉnh, và rõ ràng, và mở. Bởi vậy nó
biết tất cả, thấy tất cả và không nhầm lẫn, không dựa trên những sự phù
phép, ảo tưởng và sự lừa dối.
Sự tỉnh táo này trong con người đã bị chìm đắm, bị khóa kín và chìm
xuốngT Con người lịch sử sống một cách đảo ngược: cùng sự tỉnh táo của
mình nó quay ngược xuống dưới, và vào trong. Và bởi vậy sự tỉnh táo biến
thành tiềm thức. Trong con người lịch sử, sự tỉnh táo rơi vào bầu không gian
của sự mông muội.
Trong một môi trường như vậy giờ đây có thể hiểu được cái người ta gọi
là ý thức là hoạt động và đặc tính nào của linh hồn. Ý thức thực ra là một bộ
phận của sự buồn ngủ, sự đờ đẫn. Sự buồn ngủ được nâng lên vị trí của sự
tinh táo. Về bản chất ý thức là mối quan hệ với sự sống vật chất khép kín.
Đây là một đặc tính của mối quan hệ này mà vị trí của nó chính là "dưới" và
"trong" đối với môi trường vật chất tự nhiên, với sự tăm tối, với thế giới
mộng. Ý thức là cơ cấu âm của con người, là cơ cấu Kali (tên nữ thần Bóng
tối và cái Chết của Ấn Độ) là cơ cấu của màn đêm. Trong đời sống của nhân
loại lịch sử, cơ cấu và khả năng này (ý thức) nổi rõ trên bề mặt.
