Con người lịch sử mang trong mình khả nằng thường xuyên của sự tỉnh
táo, nhưng không đến được với nó để đánh thức ngay chính bản thân sự tỉnh
táo của mình. Bởi vậy sự tỉnh táo thật rơi vào mờ mịt, vào sự nửa tỉnh nửa
mơ, trong khi ý thức, một cơ cấu-đêm lại dẫn dắt con người. Đây chính là
đặc tính tâm lí của thời khải huyền.
Tóm lại định nghĩa cuối cùng như sau: Ý thức là một cơ cấu liên hệ đến
thế giới ảo mộng của cái Tôi suy thoái của con người; ý thức thuộc về cái
Tôi cá nhân.
Sự tỉnh táo là sự nhạy cảm cao độ trong hiện thực của những cá nhân
mang sức sống vũ trụ mở; sự tình táo thuộc về cái Tôi vũ trụ. Điều dạy dỗ
này của truyền thống cổ về sự tỉnh táo tâm lí và về ý thức từ Kinh Veda cho
đến thời Platon đều nhắc đến.
3.
Ý thức giống như một bộ máy thuộc về vòng đời sống khép kín, tính chất
của nó gắn liền với thế giới - maja, vói mé on, với cái không có thật. Thế
giới này người ta gọi là thế giới bên ngoài, hiểu trong nghĩa là thế giới của
các giác quan, là sự đa dạng trong không gian và trong thời gian.
Còn sự tỉnh táo là một khả năng phép thuật thuộc về vòng sự sống mở,
tính chất của nó gắn liền với hiện thực, với ontosz on, người ta gọi nó là thế
giới bên trong, nhưng không đúng, kể cả khi nó khác hẳn với thế giới của
các giác quan, khác hẳn với đời sống đa dạng trong không, thời gian.
Diễn đạt một cách rõ ràng hơn như sau: Cái TÔI của con người bị rơi ra
khỏi sự sống mở, cái tổng quát suy thoái thành cái TÔI cá nhân khép kín,
chìm vào sự mông muội; cái TÔI cá nhân suy thoái này trong một hiện thực
suy thoái mang một cảm giác hiện thực suy thoái: gọi là daénat.
Cái hiện thực suy thoái này từ tất cả truyền thống cổ cho đến thời Platon
đều đặt tên là cái- hiện thực phi hiện thực. Những phần tử đóng vai trò và
hoạt động trong ý thức đều không phải là hiện thực, mà là các hình ảnh
mộng. Trong ý thức thế gian toàn các maja-ảo ảnh tồn tại. Đây là sự sống bị
suy thoái, đứt đoạn, tan rã - bởi vậy nó đa dạng và không thể nắm bắt.
