NGƯỜI THẦY CỦA ĐỜI SỐNG
(Trích tác phẩm: Scientia sacra)
1.
Trước Công nguyên khoảng sáu trăm năm, xuất hiện một loạt những cá
nhân ưu tú như ở Trung Quốc là Khổng Tử và Lão Tử, ở Ấn Độ là Buddha,
ở Iran là Zarathustra, hoặc, không cần đi đâu xạ, ở Hi Lạp: Heracleitos,
Pythagoras, Empedokles.
Hình ảnh về những con người này tỏa sáng ngay từ giây phút đầu tiên. Họ
khoan thai và sự tự chủ vô bờ bến; họ có kiến thức về thiên văn học, địa chất
học, tôn giáo, giáo dục, y học, lí thuyết cai trị nhà nước, siêu hình học, thi
ca.
Trong các thời đại muộn hơn, người ta nghi ngờ con người cổ ưu tú với tri
thức đa dạng, và thế là họ đã truyền thuyết hóa những khả năng tri thức đa
dạng của các nhân vật cổ ưu tú này. Thực ra sự nghi ngờ này vô nghĩa.
Pythagoras xuất hiện khoảng 582-496 trước Công nguyên, Empedokles
còn muộn hơn nữa. Mọi dấu hiệu đều chỉ ra rằng họ nếu không hoàn toàn
như người thường thì cũng không hẳn chỉ là nhân vật truyền thuyết. Và
trong thời kỳ lịch sử nếu có thể hình dung rất rõ về họ thì không lý do gì
không đặt giả thuyết họ cũng từng như vậy cách đây một-hai trăm năm.
Những cá nhân mang tính chất vũ trụ trở nên đáng nghi ngờ trong cái thế
giới ngày nay, một thế giới bị thu hẹp theo (cái gọi là) các chuyên môn hẹp.
Người Hi Lạp gọi họ là các nhà thần học (palaioi theologoi). Để có thể đi
ngay vào bản chất sự vật, ta có thể xác định tính chất và vị trí vũ trụ của
những nhân vật này: họ là những chủ thể thần thánh (szakrális szubjektum).
Bởi vì kể cả Pythagoras, Orpheus, Solón lẫn sự hiện diện phương Đông
hay Cận đông đều không mang ý nghĩa quan trọng là gần như cùng một hình
thức tự chủ như nhau, họ điều hành công việc nhà nước, viết thi ca, chữa
bệnh, dạy học và sáng tạo ra toán học.
