Tại sao? Sự vật cực kì khó hiểu chỉ vì nó cực kì đơn giản. Nghĩa là Burton
xâm nhập vào chính giữa lâu đài của Psyché, và ở đó ông nhìn thấy một cái
gì đó, cái là linh hồn, là đời sống, là số phận, là con người, là sự tạm thời, là
tính chất sẽ trôi qua của thế gian.
Rõ ràng: rơi xuống linh hồn, kiểu gì cũng cần tiêu hóa tính chất tạm thời,
tạm bợ này. Nó nằm chính giữa linh hồn, ở sâu bên trong, một cách giấu
giếm. Nó ngồi đó, tạo vật vô tận, đấy là sự mất đi đau đớn, là thứ sẽ trôi qua,
là con người, là số phận, đời sống, sắc đẹp, tình thương yêu, nỗi đam mê, tri
thức, sự cao cả - sẽ trôi qua, ngay chính cả thế gian nữa.
Và kẻ nào đã trải qua, nếm trải tính chất tạm bợ bất di bất dịch này, thứ
mà ý thức không tiêu diệt, không xé rách mà còn nhiều hơn thế nữa: phủ đầy
lên bằng một cái gì đấy êm dịu, dày đặc, khó khăn và mờ mịt. Một thứ gì
đấy êm dịu, dày đặc, chật vật, mờ mịt có tên gọi: nỗi u sầu.
Nỗi u sầu là thứ bệnh con người ai cũng nhận được, khi ở chính giữa lâu
đài của Psyché nó biết mình sẽ chết. Tất cả mọi người sẽ hóa u sầu, kẻ nhận
ra: nó không bất tử. U sầu là căn bệnh của nỗi bất tử - hay nói đúng hơn: u
sầu là trạng thái mà tất cả các đời sống đều sẽ rơỉ vào, khi ý thức thức tinh
rằng nó không bất tử, mà nó chỉ tạm thời và sẽ trôi qua,
7.
Tri thức không thể với tới được của Burton không chỉ ở chỗ ông đã phát
hiện ra ý thức sẽ mất (chính là sự u sầu) ở vị trí con người ít chờ đợi và ít tin
nhất: ở giữa vương quốc của linh hồn, chính là cái người ta cho rằng bất tử.
Tri thức sâu sắc độc nhất của Burton thực ra đã tìm thấy trong sự u sầu
tính chất "kép" khủng khiếp của nó: tìm thấy khát vọng bất tử. Prometheus,
khát vọng của linh hồn muốn trở thành Thượng Đế, vĩnh viễn tồn tại, đừng
trôi qua - ông nhìn thấy điều này, nỗi say đắm- hiện thực vĩnh cửu không thể
tách rời cùng với ý thức vì sự sẽ trôi qua, sẽ mất đi, sẽ biến mất.
Burton không nói linh hồn vĩnh cửu, cũng không nói linh hồn sẽ mất. Ông
chỉ nói sự u sầu là tính chất kép sau cùng, không thể lí giải, chỉ: có và không
- không thể giải quyết.
