VIẾT VỀ JOURDAIN
(Pierre Paul, "L’individualité de Tartiste", 1936, Paris: Librairie Bon-court,
164 p.)
Sự buồn tẻ, thứ đặc trưng cho phần lớn các tác phẩm lí thuyết Đức, ở
người Pháp ít khi bắt buộc phải có. Tất nhiên, kể cả những cuốn sách vượt
quá tính chất bình luận. Phần lớn các tác phẩm lí thuyết của Pháp viết rất
tuyệt vời, khiến người đọc không thể rời mắt. Nhưng rồi người ta ngán ngẩm
đặt xuống, bởi sự rỗng tuếch của chúng.
Chỉ đôi khi có những tác phẩm ngoại lệ, ví dụ như của Jourdain. Ông viết
ba công trình nghiên cứu về tính chất cá nhân của nghệ sĩ (Nghệ sĩ cổ điển
và lãng mạn, Hiện thực của nghệ thuật, Nhìn và hành động). Và tri thức
chứa đựng trong tác phẩm đúng là tri thức. Phần lớn dựa trên các tài liệu
tham khảo của Nga và Anh, có thể cả từ dòng Guyau-Gide, điều có thể hiểu
được. Những tham khảo của ông không theo kiểu dữ liệu mà đi thẳng vào
bản chất.
Ông không trích dẫn mà nêu những hiện tượng từ kinh nghiệm ông đã thu
thập. Có thể nhận ra từ tác phẩm của ông dấu ấn của Darmstad và triết học
hiện sinh, nhận ra các nhà lí luận Nga, và cả tác động của tri thức Anh
đương đại. Ngoài ra tác giả là một độc giả nghiêm túc, am hiểu văn chương
cổ điển trong lịch sử nghệ thuật, trong âm nhạc, về người nguyên thủy, ông
quan tâm đến tâm lí học và am hiểu các tác phẩm mĩ học chuẩn mực.
Ở một tác giả nghiên cứu đa ngành, rộng lớn, phức tạp và thứ tự như thế
tính hệ thống hay gián đọạn đều không đủ. Như thế nào đấy ông đứng giữa
cả hai: vừa hệ thống vừa gián đoạn. Cùng lúc đó các tư tưởng của ông rất rõ
ràng và sâu sắc.
Trong tác phẩm nghiên cứu đầu tiên, Jourdain giải thích tính chất cá nhân
của người nghệ sĩ từ phương diện tâm lí học. Có một loại nghệ sĩ tính chất
của họ là tỉ lệ, là sự sáng sủa, là hình thức và sự đơn giản. Đây là dạng nghệ
sĩ tinh thể, dạng pha lê. Còn một loại nghệ sĩ khác mang tính chất gây tác
