dạng nghệ sĩ sâu sắc.
Nghệ sĩ cổ điển là người có sự cảm nhận lớn, nhìn thấu suốt thế giới một
cách tinh túy, nhào nặn hình thức như bản thân nghệ sĩ cho là đúng. Còn
nghệ sĩ lãng mạn nhìn thấy sự khuấy động phi hình dáng của các sự vật nho
nhỏ, vụn vặt.
Cổ điển không là gì khác ngoài: trật tự, vũ trụ, cái đẹp.
Lãng mạn không là gì khác ngoài sự lộn xộn, khuấy đảo và hỗn loạn.
Điều sau cùng có vẻ như là hiện thực, nhầm! Sự hỗn loạn không thể hiện
thực hơn vũ trụ. Thậm chí: chúng ta đang sống trong trật tự của vũ trụ. Sự
sống hỗn loạn là hiện thực, đấy là nhận định của các nhà đại lí, những kẻ tin
vào cái hiện thực như họ muốn.
Công trình nghiên cứu này còn tiến thêm một bước nữa. Nó tuyến bố:
nghệ thuật cổ điển là hiện thực, là tham dự, là trong sáng, cho nên thụ động.
Lãng mạn là đam mê, là đau khổ, bởi vậy là điều tích cực.
Gần như có thể định nghĩa như sau: chỉ kẻ đau khổ mới cần phải hành
động. Nhưng chỉ kẻ không thấy mới đau khổ. Và chỉ kẻ không sống trong
thế giới hiện thực mới không thấy.
Đây là định nghĩa chính xác nhất có thể của người nghệ sĩ lãng mạn: phi
hiện thực, bởi không thấy rõ ràng; bởi không thấy, nên đau khổ - bởi đau
khổ, nên cần phải hành động. Đây là nguyên nhân của sự ưa thích hành động
không bờ bến, của sự chạy trốn, sự bồn chồn, bối rối.
Người cổ điển trái lại, họ thấy, bởi vậy họ thực tế, bình thản và không cần
hành động, họ thụ động. Kẻ ở thế cao không phải là người hành động và
chiến thắng, mà là kẻ thấy và mỉm cười Bởi vì thấy nhiều hơn là hành động.
Luôn luôn đã và sẽ là như thế.
Không phải đạt đến mục đích, khi ta đã hoàn toàn cạn kiệt mà khi ta đã
tìm ra cái vô tận.
