làm gì với những thất bại của các bậc tiền bối: con đã chạy cùng họ hay là
nẩy bật ra khỏi những sai lầm của họ, thay vào đó tự tạo ra những sai lầm to
lớn cho mình trong một quỹ đạo trái ngược? Tất cả chúng ta đều bò yếu ớt
ra khỏi những nấm mồ của ông bà, trong tai văng vẳng âm thanh về cái chết
buồn bã của họ, còn trong miệng ta là dư vị của sự xúc phạm đáng tởm nhất
đối với chính họ: nỗi ô nhục về cuộc đời chưa được sống. Chỉ có sự tích lũy
những hối tiếc, thất bại, sự hổ thẹn của ta hoặc cuộc đời chưa được sống
của ta mới có thể mở ra cánh cửa thấu hiểu họ. Nếu nhờ sự run rủi của số
phận mà ta sống một cuộc đời may mắn, hăng hái tiến từ thành công vang
dội này đến thắng lợi vẻ vang khác, thì ta sẽ không bao giờ hiểu được họ!
Không bao giờ!”
Ông mở hộp giày ra. “Bố muốn con xem cái này,” bố nói, lôi ra một xấp
ảnh rời. “Đây là ông nội con,” ông nói tiếp, cầm lên một tấm ảnh trắng đen
của một thanh niên có râu quai nón đứng dựa vào cột đèn đường. Người
đàn ông không cười; trông như ông đang dựa vào cột đèn vì sợ ngã.
Bố chuyển sang ảnh của một phụ nữ với khuôn mặt trái xoan giản dị và nụ
cười yếu ớt. “Đây là bà của con,” ông nói, trước khi lật những tấm ảnh như
thể đang bị tính giờ. Những cái nhìn lướt qua về quá khứ đơn sắc mà tôi bắt
gặp thật là kì lạ. Biểu hiện của họ trước sau như một; ông thì mang một vẻ
ưu buồn cáu kỉnh thường trực, còn nụ cười của bà thì trông còn phiền muộn
hơn cả cái nhíu mày buồn bã nhất.
Bố lôi ra một tấm ảnh khác. “Đây là bố số hai của bố. Bố thật sự của bố.
Người ta cứ nghĩ người bố sinh học thì “ruột rà” hơn người thực sự nuôi lớn
mình, nhưng một giọt tinh dịch khỏe mạnh đâu có nuôi con lớn khôn, phải
không nào?”
Ông chìa tấm ảnh trước mắt tôi. Tôi không biết những khuôn mặt có thể đối
lập nhau như hai địa cực không, nhưng trái với khuôn mặt nghiêm trang của
người ông thứ nhất, người này cười toe toét như thể được chụp ảnh trong
ngày vui nhất không phải của cuộc đời ông ấy mà của toàn thể cuộc đời trên
