“À, đúng rồi,” bà cười. “Kinh nghiệm. Experience. Người già có kinh
nghiệm hơn người trẻ.”
Từ đó, cuộc nói chuyện của chúng tôi thỉnh thoảng lại ngắt quãng để ông
bà tra từ điển cho thật chính xác từ định dùng. Giáo sư Menken năm nay đã
ngoài bảy mươi tuổi và đã nghỉ hưu. Bà Menken năm nay cũng ngoài bảy
mươi, cũng đã nghỉ hưu sau nhiều năm làm nhân viên hành chính. Ông bà
là bạn từ thời phổ thông, cưới nhau từ lúc còn trẻ và sống chung đến bây
giờ. Tôi có thể nhìn rõ hạnh phúc và sự hòa hợp của hai người như việc bà
quen thuộc đồ uống của ông, nhớ đến loại đường dùng cho người có bệnh
tiểu đường của ông, quen với từng thói quen nhỏ và ý nghĩ của ông… Mặc
dù ngoài bảy mươi nhưng cả hai đều hồng hào, khỏe mạnh, đi lại nhanh
nhẹn, lưng thẳng, nói chuyện hoàn toàn minh mẫn, với một sự bình thản và
hiền lành của những người biết rõ về bản thân mình và không cần so sánh
mình với ai. Tôi nghĩ nguyên nhân chính là vì cả hai ông bà đều vẫn sử
dụng trí óc - như việc dùng từ điển này là một ví dụ. Bà Menken nói với tôi
rằng bà vẫn đều đặn đi học tiếng Anh mặc dù bà chưa bao giờ có khách nói
tiếng Anh như tôi. Bà còn đi tập Yoga nhiều năm nay. Hai ông bà hằng ngày
đều đọc báo, xem ti vi, đọc sách, sử dụng Internet để biết tin tức và làm việc
trên máy tính.
Sau bữa tối, chúng tôi ra phòng khách uống nước và nói chuyện tiếp; bà
vẫn mang theo từ điển và mỗi khi không nhớ ra từ, bà lại mở từ điển ra. Tôi
đã dạy tiếng Anh luyện thi đại học một thời gian trước khi đi Mỹ, tôi có thể
kết luận rằng khả năng hiểu và nói tiếng Anh của bà Menken hơn hẳn nhiều
bạn trẻ Việt Nam mà tôi từng dạy mặc dù bà mới học và học khi đã già. Vấn
đề không phải ở khả năng trí tuệ mà ở thái độ học tâp. Sự cẩu thả, lớt phớt,
không đến nơi đến chốn là đặc điểm mà tôi gặp ở nhiều học sinh cũ của tôi.
Sang đến Mỹ, cái lớn nhất và đầu tiên mà tôi học được là việc học hành đến
nơi đến chốn; tuy nhiên cái đến nơi đến chốn này ở Mỹ có một nguyên nhân
hết sức thực tế: vì sinh viên Mỹ hầu hết phải vay tiền ngân hàng để đi học
đại học cho nên họ phải cố học như một cách vắt kiệt tất cả những gì có thể
vắt từ khoản đầu tư của mình. Còn bà Menken đi học tiếng Anh khi đã già,
