Nhà ăn của công trường chỉ là một căn nhà gỗ tồi tàn. Giữa nhà là cái
bếp lò trên có kê những tấm sắt rỉ để che những khe hở. Bên trong ngăn ra
một phần làm bếp, phần làm chỗ ngồi ăn. Cả hai phần đều không có sàn gỗ.
Mặt đất bị dẵm nát, lồi lõm. Toàn bộ bếp chỉ độc một cái lò vuông, trên đặt
một cái nồi lớn.
Có hai người phục dịch trong bếp: cấp dưỡng và một người kiểm tra
vệ sinh. Buổi sáng, trước khi rời khỏi trại, cấp dưỡng đã lĩnh hạt mạch ở
bếp chính của trại. Tính ra mỗi đầu người được khoảng 50 gram, cả đội -
một kí lô, còn toàn công trường khoảng hơn một yến. Tay cấp dưỡng chả
tội vạ gì mà phải vác cái bao hơn chục kí đi hơn ba cây số từ trại đến công
trường. Hắn giao việc này cho một phạm tin cậy. Chẳng thà ăn bớt của đám
tù để thuê thằng này còn hơn sụm lưng mà mang vác. Các việc khác cũng
vậy, xách nước, bổ củi, nhóm lò, thằng cha này chẳng động tay, tất cả đều
thuê phạm
- bọn vét đĩa, làm hết, và cũng lại bấu vào phần của anh em để cho
bọn này. Thì của người phúc ta mà lại. Lại còn cái luật này nữa: không
được ăn ở ngoài nhà ăn. Vì vậy ngày nào cũng phải mang bát
đi theo (cũng không thể để bát lại ở công trường qua đêm được, dân
ngoài sẽ vào lấy hết). Có tới năm chục cái bát, cứ mỗi đội ăn xong là phải
rửa ngay cho đội sau, và người thu dọn bát cũng được thêm phần. Để bát
không bị tuồn ra ngoài, người ta đã cắt cử một phạm tin cậy đứng kiểm tra
ở cửa. Nhưng tha hồ cho kiểm tra anh em vẫn mang được bát ra ngoài như
thường, hoặc nói khó với tên kiểm soát, hoặc đợi lúc hắn sơ ý mang lén ra.
Thế là lại phải cử thêm một phạm nữa đi khắp công trường, thu gom bát
bẩn mang về. Cả tên soát bát ở cửa, lẫn tên này, đều được cho thêm phần.
Bản thân tên nấu bếp thì chỉ làm mỗi việc: đổ hạt mạch và muối vào
nồi. Nếu có mỡ thì hắn chia đôi: hắn một nửa và cái nồi một nửa. (Mỡ ngon
chả bao giờ đến lượt tù nhân. Chỉ có mỡ xấu mới được bỏ vào nồi. Chính vì
thế tù nhân chỉ mong được lĩnh mỡ xấu ở nhà kho). Như vậy công việc của
tay bếp chỉ là khuấy cháo lúc sắp chín. Còn cha vệ sinh viên thì ngay cả
đến việc này cũng chả làm, chỉ ngồi nhìn. Khi cháo chín đầu bếp múc cho
