đánh bốp xuống bàn. “Phục vụ nhân dân lao động, mày là thằng nào hở
quân lưu manh?!”. Mình đã sôi tiết lắm rồi, song vẫn cố nhịn: “Xạ thủ đại
liên hạng nhất. Điểm cao nhất về quân sự và chính trị...” - “Hạng nhất cái
gì hở đồ khốn nạn? Bố mày là culac! Đây này, có giấy từ Kameni gửi đến
đây này! Bố mày là culac, còn mày thì bỏ trốn. Người ta truy nã mày hai
năm nay”. Mặt mình tái dại, miệng câm như hến. Ròng rã một năm mình
đâu dám biên thư về nhà, sợ để lộ tông tích. Chẳng biết người nhà còn sống
hay đã chết. Họ cũng chẳng biết gì về mình. Lão trung đoàn trưởng lại gầm
lên, cả bốn gạch trên cầu vai áo cùng rung lên: “Mày có lương tâm không
đấy, hả thằng khốn? Dám lừa cả chính quyền Công - Nông?”. Lúc ấy cứ
tưởng lão sẽ nện cho mình một trận. Nhưng lão không đánh. Lão ký lệnh
trong vòng sáu tiếng đồng hồ tống mình ra khỏi cổng doanh trại. Lúc đó là
tháng mười một. Chúng lột hết quân phục mùa đông của
mình, chỉ để lại quân phục mùa hè, một đôi tất cũ nát và một chiếc áo
khoác cũn cỡn. Lúc ấy mình ngu, chứ không nộp chúng cũng chẳng làm gì
được mình. Và thế là chúng ấn cho mình một cái giấy giải ngũ khốn nạn
thế này: “Bị sa thải khỏi quân ngũ vì là con phú nông”. Với cái giấy chứng
nhận như thế có mà đi xin việc! Đi về nhà phải mất bốn ngày trên tầu hoả,
chúng chẳng cho lấy một tấm vé, một ngày ăn đường, chỉ cho một bữa cuối
cùng rồi a lê hấp, cuốn gói khỏi trại lính.
... Ấy thế mà hồi ba mươi tám mình lại gặp lại ông trung đoàn trưởng
ở trại chuyển vận Kotlas, cũng bị mười năm tù. Qua trung đoàn trưởng
mình mới biết tiểu đoàn trưởng và chính trị viên trung đoàn, cả hai đều đã
bị xử bắn năm ba mươi bẩy. Vô sản hay phú nông, có lương tâm hay không
có lương tâm, lúc ấy, nào có khác gì nhau... mình làm dấu thánh, nói: “Dù
sao vẫn có Chúa trên trời, đấng sáng tạo muôn loài. Người chịu đựng biết
bao đau khổ, nhưng khi người trừng phạt cũng rất đau”.
Ăn xong hai bát cháo, Sukhov thèm thuốc chết được. Anh nghĩ bụng
phải vay tạm của ai đó, khi nào mua của thằng cha người Litva ở trại bẩy
hai ca thuốc sợi, lúc đó sẽ trả sau. Anh khẽ nói thầm vào tai gã Estoni -
thuyền chài:
