chính phủ kháng chiến. Mở màn là cuộc nhảy dù chớp nhoáng chiếm thị xã
Bắc Kạn. Trên đường số 4, xe tăng, lính lê dương từ Lạng Sơn hùng hổ
đánh vào Đông Khê, Thất Khê, Cao Bằng. Đó là gọng kừn thứ nhất. Gọng
thứ hai, tàu chiến từ sông Hồng, sông Lô ngược Tuyên Quang vào sông
Gâm, đánh Đàm Hồng, Bản Thi. Nhưng cả hai gọng vừa giương ra chưa
kịp “xiết” đã bị đạp gãy. Thất bại thảm hại, đến tháng 11-1947 quân viễn
chính phải rút khỏi núi rừng Việt Bắc, cuộc kháng chiến lật sang trang sử
mới.
Thời trước có câu “Bản Thi có đi không về”, bởi khu mỏ kẽm ở đấy những
người phu mỏ bị vắt kiệt sức cộng với dịch sốt rét hoành hành họ đều phải
bỏ xác nơi rừng thiêng nước độc. Trong năm đầu của cuộc kháng chiến.
Bản Thi bỗng chốc là phố đông vui giữa rừng. Cửa hàng cửa hiệu mở ra, có
cả một dãy phố buôn bán của người Hoa. Địch đánh hơi được kho vàng
trong khu vực này định quăng mẻ lưới nẫng gọn. Song ta đã nhanh hơn một
bước, lúc chiến sự vừa nổ ra, một đại đội vệ binh thuộc đơn vị bảo vệ ATK
đã áp tải chiếc xe chở bọc lớn, bọc nhỏ đựng toàn bộ ngân khố quốc gia,
nhanh chóng vượt đèo Tác về mạn đông sông Gâm, không một li một lai
vàng nào lọt vào tay giặc. Ngày địch rút, ai đi trên đường phố Bản Thi đều
phải bịt mũi bởi khẳm lặm do thịt hộp, cá hộp khẩu phần của lính lê dương
mở ra chưa kịp ăn đã thiu thối, có cả những tảng thịt trâu chúng chưa kịp
chế biến nhung nhúc dòi bộ.
Anh vệ binh dẫn đường cho ông Nhị Nguyễn là người dân tộc Nùng Cháo
ở Thái Nguyên, khá thông thuộc địa hình. Chỉ tay lên khu rừng rậm rì xanh
thẳm trước mắt, anh bảo:
- Còn đoạn này nữa là đến bản Pắc. Trông thì gần mà đi mất mấy cái vắt
vai nữa đấy!
Lên vùng đồng bào dân tộc thiểu số được hơn một năm ông Nhị Nguyễn đã
hiểu cái đơn vị đo lường độc đáo ở đây. Khăn vắt trên vai, đi miết đến khi
mồ hôi mồ kê nhẽ nhại lấy xuống để lau đó là một đơn vị tính, với đơn vị
