tranh; bất quý nan đắc chi hóa, sử dân bất vi đạo; bất kiến khả dục, sử dân tâm bất loạn”. Người trộm
ngọc ít tội hơn người đeo ngọc. Đông Lai nói rất chí lý : “Người câu phụ cá, cá làm sao phụ người câu
? … Vả, dùng mồi dụ cá là câu; dùng hầm dụ thú là săn. Không trách người câu mà trách cá nuốt mồi,
không trách người săn mà trách thú sa hầm, trong thiên hạ có ai vậy không ?”
*****
Cách mạng xã hội là hủy phá tất cả những bảng giá trị sai lầm của văn minh tiến bộ, căn cứ trên
quan niệm nhị nguyên, lấy việc hơn người là cứu cánh, thành công làm mục đích, mà xoay về con
đường văn minh của sự Toàn thiện.
Theo văn minh của sự tận thiện mỗi cá nhân đều không còn lấy sự hơn người làm Vinh, thua người
làm Nhục nữa… mà chỉ lo thắng mình, lo cho mình hơn mình kỳ đến chỗ chí thiện mới thôi. Inayat
Khan có nói : “ Lo thắng người thì gây ra chiến tranh; lo thắng mình, thì tạo được hòa bình”. Nếu mỗi
người đều biết và làm như thế, thì xã hội làm gì có loạn. Nếu mỗi người đều biết tự trị như thế, thì còn
ai trị mình được nữa mà phải có kẻ trị đời…
*****
Tự nó, không có một xã hội văn minh nào cao hơn một xã hội văn minh nào.
Có thể có nhiều thứ văn minh khác nhau mà giá trị bằng nhau. Nếu văn minh của một dân tộc thích
hợp với trình độ trí thức và tình cảm của dân tộc ấy là một thứ văn minh hay, dù là văn minh của dân
bán khai. Trái lại, nếu văn minh của một dân tộc mà không hạp với trình độ dân tộc ấy, chỉ làm cho
con dân thống khổ thời là một thứ văn minh dở, dù đó là văn minh Âu Mỹ cũng vậy. Cũng như không
có một lẽ Phải nào là Phải cho tất cả mọi người thì cũng không có một xã hội văn minh nào là xã hội
văn minh toàn mỹ để làm khuôn mẫu cho tất cả mọi người.
Bởi vậy, đem một thứ văn minh của một dân tộc này để mà văn minh hóa một dân tộc khác đâu
phải là tiến bộ. Trang tử có nói : “ Lấy ngay như khỉ vượn mà cho mặc bộ áo của ông Châu, ắt nó sẽ
cắn rứt, cào xé, vứt bỏ hết, thế mới vừa lòng cho.” Ông lại cũng nói : “…Xưa kia, có một con chim sa
trước cửa thành nước Lỗ. Vưa Lỗ bắt về nuôi, dạy bày yến đãi nó ăn, trổi nhạc cho nó nghe. Chim
