Tình hình miền Nam ngày càng nghiêm trọng. Từ lâu rồi, báo chí không
nói tới chiến trận trên sông Đông nữa. Chẳng bao lâu, trong các thông cáo
của phòng thông tin lại nói nhiều tới những tên làng ở bên kia sông Đông,
về phía sông Vônga và thành Stalingơrát. Đối với những người không biết
vùng ấy, những tên đó không có nghĩa gì, nhưng đối với Alếchxây, người
đã lớn lên ở vùng đó, thì rõ ràng là trận tuyến phòng ngự đã bị chọc thủng
trên sông Đông, và giờ đây, thì chiến tranh đã tràn tới cửa ngõ Stalingơrát
rồi.
Stalingơrát! Tên thành phố đó chưa thấy được ghi trong các bản thông
cáo, nhưng nó đã ở trên môi tất cả mọi người. Mùa thu năm 1942 đó, mọi
người nhắc tới cái tên ấy không giống như khi nhắc tới tên một thành phố,
mà nhắc tới Stalingơrát như nhắc tới một người bạn rất thân đang bị cái
chết đe dọa. Mêrétxép lại càng lo hơn trước nữa từ ngày anh biết Onga ở
đó, tại thảo nguyên bao quanh thành phố, không biết nàng sẽ phải qua
những cơn thử thách như thế nào. Anh viết thư cho nàng mỗi ngày, nhưng
không biết khu bưu chính nào đó mà anh gửi thư tới nàng, sẽ trao thư cho
nàng ở đâu: trong sự bối rối của một cuộc rút quân lui, hay trong lò lửa của
cuộc chiến đấu khổng lồ sắp bùng ra giữa thảo nguyên bên bờ sông Vônga?
Dưỡng đường của các phi công dao động giống như một ổ kiến bị đạp
chân lên trên. Tất cả những trò chơi ngày thường đều bỏ: cờ “đam”, cờ
tướng, bóng chuyền, cùng gôrốtki, và cả bài lá mà ngay ở mặt trận còn có
người quen chơi và ở đây thì thường người thích chơi mang vào đám lau
nơi ven hồ mà chơi. Mọi người chỉ nghĩ tới một chuyện. Sáng, một giờ
trước giờ thức dậy, mọi người, kể cả những anh làm biếng nhất, cũng mò đi
nghe bản thông cáo thứ nhất, bản 7 giờ.
Khi tin tức cho biết những thành tích không quân, thì tất cả đều sa sầm,
trở nên cáu kỉnh, kiếm chuyện giận dữ với mấy chị y tá, càu nhàu về nội
quy hay về ăn uống, làm như ban quản trị phải chịu trách nhiệm về việc bắt
buộc mình, trong những ngày chiến đấu ác liệt này, phải nằm lì đó, phơi
