thế yên ổn chắc chắn không sợ ai giơ tay lên đánh đập, không phải cử động,
nghĩ ngợi, đề phòng gì cả...
Góc hầm, có một lò lửa đặt giữa hai bàn đá, ngay dưới đất. Khói bốc lên
tỏa ra và cuộn thành những vòng màu xanh. Alếchxây có cảm tưởng cái
bàn và mái tóc bạc phơ của cụ Mikhailô, lúc nào cũng có vẻ vội vàng và
hình dáng nhỏ bé của chị Vácvara, tất cả đều dài ra, cuộn khúc và tan đi
cùng một lúc với khói. Anh nhắm mắt lại. Rồi lại mở ra, giật mình thức
giấc vì một luồng gió lạnh thổi ùa vào từ cửa giữa, chỗ treo một tấm màn
bằng vải bạt. Một người đàn bà đứng gần, bàn tay bà còn mân mê gói đồ
nhỏ vừa đặt lên, hình như trong đầu giữa hai ý cho và lấy lại. Bà thở dài nói
với chị Vácvara:
- Đây là một gói bột trân châu. Trước chiến tranh đấy. Tôi định giữ cho
cháu Cốtcha. Bây giờ thì cháu Cốtcha chẳng còn cần nữa. Chị đem quấy
cho người bệnh đi. Thứ bột này nấu cho con nít tốt lắm. Người bệnh hiện
đang cần chính cái đó.
Bà trở ra, và nhè nhẹ đi, như để lại sau lưng bà cả cái luồng buồn bã của
bà. Có người đem đến cá ướp nước đá, có người đem bánh đa nướng trên
đá nung đỏ, mùi bánh nóng hổi thơm khắp hầm.
Rồi đến em Xêriônca và em Phétca nữa. Em Xêriônca vô cửa, lật mũ
theo cử chỉ của nông dân.
- Xin chào tất cả. - Em chào rồi đặt lên bàn hai cục đường còn dính thuốc
lá và cám.
- Mẹ tôi bảo đưa tới. Đường ăn tốt lắm, chắc anh ấy cần. (Rồi nó quay
qua nghiêm trang nói với ông). Chúng cháu trở về làng bị phá, kiếm được
một cái nồi con, hai cái xẻng chưa đến nỗi cháy quá và một cái búa mất
cán. Chúng cháu đã mang cả về, có lẽ xài được việc.
Phétca đứng sau anh, thèm thuồng nhìn hai cục đường và nuốt nước
miếng ừng ực.
Lâu mãi về sau, Alếchxây nhớ lại tất cả những cái đó, mới thấy rõ tất cả
giá trị những đồ vật mà đồng bào đã đem cho mình; một phần ba dân làng
