quản nguy hiểm đến tính mạng trở về làng cũ kiếm đồ, những lưỡi cày đã
bị lửa hun xanh; những lưỡi cày còn dùng được, dân làng sửa sang lại để
cày vụ xuân với bò cái cũng được. Cái nào tốt tra cán để xài. Đàn bà tổ
chức từng toán cắt phiên nhau đi câu, và chính nhờ câu được cá mà dân
làng đã sống qua được cả mùa đông.
Cụ Mikhailô nói:
- Này, Alếchxây thân mến ạ! Con hãy coi xem đàn bà họ thế nào! Đàn
bà, đã từ hàng thế kỷ rồi, lúc nào cũng bám cả hai bàn tay vào miếng ăn.
Tại sao? Không phải họ hà tiện, không! Nhưng chính họ hiểu rõ giá trị của
miếng bánh kiếm được. Vì chính họ nuôi con họ sống. Nói gì thì nói, chính
đàn bà là người làm cho công việc trong nhà chạy đều. Con cứ coi nhà này
thì rõ. Tình thế là thế đấy: một miếng cũng phải lo phải tính. Đói mà! Vậy
mà tháng giêng vừa rồi, có một số du kích về làng, không phải thanh niên
làng chúng tôi đâu. Đám này nghe nói là đánh ở vùng Olêninốcơ! Họ là anh
em công nhân xe lửa, chúng tôi không quen biết. Họ đến ở nhờ đây và bảo
là đói lắm. Vậy mà con tin thì tin, không tin thì thôi, chứ hôm sau khi ra đi,
họ đầy túi bánh. Đó là nhờ phụ nữ trong làng. Trong lúc đó con cháu mấy
bà phù lên vì đói, đi không nổi nữa. Đó, sự việc là thế. Nếu bác là tướng
thiệt, thì khi nào giặc Đức cuốn gói rồi, bác sẽ tập trung lại những đạo quân
tinh nhuệ nhất, bác cho điều trước một chị phụ nữ mình, một chị Nga, và ra
lệnh phải bồng súng chào. Chào đàn bà. Đúng thế!
Alếchxây nằm nghe cụ già kể lể thiu thiu khoan khoái. Lắm lúc, nghe cụ
nói, tay muốn rút thơ và hình cô bé trong túi cho cụ coi. Nhưng anh yếu
quá, giơ tay lên không nổi. Tuy nhiên, mỗi khi bác ca tụng phụ nữ của
mình, Alếchxây cảm thấy, qua lần vải áo, hơi nóng của tập thơ làm tim anh
càng ấm áp.
Bận nhiều công việc trong nhà, con dâu cụ Mikhailô mỗi buổi tối cũng
ngồi vào cùng bàn ấy làm việc. Lúc đầu, anh cho chị già lắm và tưởng lầm
là vợ của cụ Mikhailô. Nhưng sau anh thấy rõ ra chị mới có hai mươi, hăm
hai tuổi chi đó. Chị mảnh khảnh và xinh xắn. Chị thường nhìn anh với vẻ
sợ hãi lo âu, hồi hộp như muốn nuốt không xong một cái gì.
