ngoài có những cử chỉ trái hẳn thói thường, cho nên người đời gọi là cuồng.
4. TRIẾT HỌC TRUNG DUNG: TỬ TƯ
Tôi biết rằng một triết lí chủ trương vô ưu nhất định làm cho ta muốn tránh
một đời sống quá phiền phức, tránh những trách nhiệm quá lớn lao và do
đó làm giảm cái lòng ham hoạt động của ta đi. Nhưng mặt khác, tôi cũng
nghĩ rằng con người ở thời đại này cần cái luồng gió mát mẻ của một triết lí
ngạo nghễ, bỡn đời, nó chỉ có lợi cho chúng ta, chứ không có hại. Cái
huyền thoại tấn bộ gây ra biết bao hoạt động phù phiếm, vô ích; mà trong
bản chất chúng ta lại có quá nhiều xung đột sinh lí nó đẩy ta tới sự hoạt
động thành thử dù có đề cao chủ nghĩa bỡn đời thì nó cũng không có thể
lưu hành trong đại chúng được đâu, ta đừng lo điều đó. Ngay ở Trung Hoa,
triết học của Đạo giáo hợp với bản năng con người như vậy, lại phát triển
trong mấy ngàn năm rồi, mà đa số người Trung Hoa vẫn sống vui vẻ, vẫn
ham danh, ham quyền, vẫn quyết tâm phụng sự Tổ quốc. Phải có vậy, đời
sống mới duy trì được. Không, người Trung Hoa chỉ khi nào thất bại rồi
mới có cái tinh thần bỡn đời, có tâm hồn thi sĩ; còn phần đông họ vẫn là
những diễn viên rất đắc lực. Ảnh hưởng của đạo Lão chỉ để giảm cái mức
khẩn trương trong đời sống thôi, và trong những thời gặp thiên tai, nhân
hoạ, nó giúp cho ta tin tưởng rằng luật phản phục, luật tác động và phản
động, rút cục sẽ đem lại sự công bằng cho mọi người.
Trong tư tưởng của Trung Hoa có một triết học tương phản với triết học vô
ưu, triết học tự nhiên, phóng lãng đó. Đối lập với triết học của phái tự
nhiên, có triết học của phái xã hội
; đối lập với Đạo giáo, có Khổng
giáo. Nếu cho rằng Đạo giáo và Khổng giáo chỉ là hai quan niệm – một tiêu
cực, một tích cực – về nhân sinh quan thì theo tôi, không phải chỉ dân tộc
Trung Hoa là có hai triết học đó, vì bản tính của nhân loại đều có sẵn hai
khuynh hướng đó. Chúng ta mới sinh ra đều có một phần hướng theo Đạo
