nhân. Nó quan niệm rằng mỗi người không phải là một cá nhân mà là một
phần tử của gia đình; nó dựa trên cái thuyết mà tôi gọi là “trào lưu sinh
hoạt”, trong cái triết lí coi sự thực hành thiên tính là mục đích tối hậu của
luân lí và chính trị. Không một người nào có thể sống lẻ loi được. Khi nghĩ
tới một người nào, nếu ta không coi người đó là một người con, hoặc một
người anh, một người cha, một người bạn, thì coi người đó là cái gì? Là
một vật trừu tượng chăng? Người Trung Hoa vốn thiên về tư tưởng sinh vật
học, cho nên nghĩ ngay đến những quan hệ về phương diện sinh vật học của
con người. Do đó gia đình thành một đơn vị tự nhiên và hôn nhân cũng
thành một sự kiện gia đình, chứ không phải của cá nhân; và sự nối dõi
thành một bổn phận thiêng liêng. Thế kỉ mười bảy, một nhà Nho tên là
Nhan Nguyên
về già, đi lang thang khắp trong nước để cố tìm một
người anh ruột, mong rằng anh có con trai để nối dõi, vì ông không có thể
có con được.
Trong cuốn “Nước tôi và dân tộc tôi”
, tôi đã trỏ cái tệ bệnh của chế độ
gia đình quá chấp nhất đó, nó có thể biến thành một thái độ tự tư rất có hại
cho quốc gia. Nhưng chế độ nào của loài người mà chẳng có tệ bệnh, chủ
nghĩa cá nhân và chủ nghĩa quốc gia của phương Tây chẳng vậy ư? Tệ
bệnh của chủ nghĩa quốc gia đã hiện rõ ở châu Âu ngày nay: Quốc gia đã
dễ dàng biến thành một quái vật, như ở vài nước, và nuốt chửng những tự
do cá nhân, cả hạnh phúc cá nhân nữa.
Cảm giác về ý thức gia đình và danh dự gia đình có lẽ là hình thức duy nhất
của tinh thần đoàn thể trong đời sống Trung Hoa. Mỗi phần tử trong gia
đình phải thận trọng mỗi hành vi để nhà mình, họ mình không thua sút nhà
khác, họ khác. Mỗi đứa con loang toàng làm xấu hổ cho bản thân mà luôn
cả cho họ hàng cũng y như một cầu thủ bắt hụt banh mà làm xấu hổ cho
toàn đội. Còn người con nào thi đậu cũng như một cầu thủ ăn được một
bàn; vẻ vang cho bản thân mà cũng luôn cả cho họ hàng nữa.
Trong khung cảnh gia đình, con người trải qua nhiều giai đoạn từ tuổi thơ
