MỘT QUAN ĐIỂM VỀ SỐNG ĐẸP - Trang 166

liền. Nó không nghĩ tới tiền, không lo ki cóp như người già. Lí do là nó
chưa bị đời sống bức bách như người lớn. Thói quen của nó chưa thành
hình, nó chưa thành nô lệ một nhãn hiệu cà phê nào đó, và có thứ gì uống
thứ đó. Nó chưa có thành kiến về chủng tộc và tuyệt nhiên không có chút
thành kiến về tôn giáo. Ý tưởng và khái niệm của nó chưa thành những nếp
cố định. Cho nên, các cụ già cần được giúp đỡ, săn sóc hơn trẻ em, các cụ
có những lo lắng, những dục vọng rõ ràng hơn.

Dân tộc Trung Hoa thời thượng cổ đã có cái ý thức kính mến tuổi già. Tinh
thần đó chỉ có thể ví được tinh thần hiệp sĩ và tinh thần hào hoa phong nhã
đối với phụ nữ của phương Tây. Nó được phô diễn minh bạch trong lời
khuyên này của Mạnh Tử: “Người tóc bạc không phải đội nặng ở ngoài
đường” (Ban bạch giả bất phụ đái ư đạo lộ hĩ), đó là mục đích tối hậu của
một chính trị tốt. Ông cũng kể bốn hạng người khốn khổ nhất là hạng quan
(đàn ông goá vợ), quả (đàn bà goá chồng), cô (trẻ con mồ côi), độc (người
già không có con). Về hai hạng trên, quan và quả, thì chính phủ phải có
một chính sách kinh tế để cho trai có vợ mà gái có chồng. Về các trẻ em mồ
côi, theo chỗ tôi thấy thì Mạnh Tử không nói phải xử trí ra sao, nhưng thời
nào cũng có những viện mồ côi cũng như những viện dưỡng lão, mặc dù
những viện này không thể thay thế gia đình được. Trẻ em mà còn cha mẹ
thì được cha mẹ nâng niu rồi, điều đó rất tự nhiên, chẳng cần nhắc nhở ai
nữa, vì người Trung Hoa đã nói: “Nước bao giờ cũng chảy xuôi”; nhưng
còn cái tình con cháu đối với cha mẹ ông bà thì phải được văn hóa bồi
dưỡng nó mới nảy nở. Người nào cũng yêu con; nhưng chỉ người có văn
hóa mới kính yêu cha mẹ. Kết quả là ở Trung Hoa, đạo hiếu thành một
nguyên tắc được mọi người công nhận, và theo nhiều văn nhân, học giả, thì
lòng mong được phụng dưỡng cha mẹ trong tuổi già đã thành một khát
vọng. Người Trung Hoa không ân hận gì bằng không được săn sóc cha mẹ
khi các người sắp mất, không có mặt bên giường cha mẹ khi các người tắt
thở. Hồi xưa có người đi làm ăn xa, về tới nhà thì cha mẹ đã khuất núi, đau
xót vô cùng, ngâm lên hai câu này: