----
”Cây muốn lặng mà gió chẳng ngừng,
----
Muốn nuôi cha mẹ mà trời không cho”
----
(Thụ dục tĩnh nhi phong bất tức,
----
Tử dục dưỡng nhi thân bất tại).
Khi so sánh đời sống phương Đông và phương Tây, tôi không thấy hai bên
có những chỗ bất đồng tuyệt đối, trừ điểm này: thái độ đối với người già.
Những chỗ bất đồng về thái độ hai bên đối với nam nữ, làm việc, sự du hí,
sự thành công đều là tương đối cả. Những quan hệ giữa vợ chồng ở phương
Tây không khác ở phương Đông là bao, ngay đến quan hệ giữa cha mẹ con
cái, những quan niệm về tự do cá nhân, về dân chủ, những quan hệ giữa
dân chúng và nhà cầm quyền cũng vậy. Nhưng về thái độ đối với người già
thì phương Tây trái hẳn phương Đông. Điều đó hiện rõ trong cách hỏi tuổi
nhau hoặc nói tuổi mình cho người ta biết. Ở Trung Hoa, hai người mới
quen nhau, sau khi hỏi tên họ nhau rồi, tất hỏi đến “quí canh”
(tuổi)
của nhau. Nếu đối phương khiêm nhường đáp mới hai mươi ba hoặc hai
mươi tám tuổi thì người ta an ủi liền rằng tiền đồ còn dài và vẻ vang, còn
được hưởng nhiều phúc. Nhưng nếu đối phương đáp là ba mươi lăm hoặc
ba mươi tám tuổi thì người hỏi vội tỏ ngay vẻ tôn kinh, khen là có phước;
mà đối phương càng cao thì lòng tôn kinh càng tăng. Ở Trung Hoa, những
ông lão hành khất, râu bạc phơ cũng được đối đãi đặc biệt. Những người
vào tuổi trung niên mong tới lúc làm lễ thọ ngũ tuần; hạng thương gia giàu
có và hạng quan liêu thì bốn chục tuổi đã làm lễ thọ linh đình. Lễ thọ lục
tuần quí hơn lễ ngũ tuần, lễ thất tuần lại quí hơn lễ lục tuần, và người nào
làm lễ bát tuần thì được khen là Trời riêng hậu đãi.
Tuổi già được trọng như vậy, trách chi nhiều người chẳng muốn già. Trước
hết người già đặc quyền nói, còn người trẻ phải làm thinh mà nghe; cho nên
tục ngữ Trung Hoa có câu: “Thiếu niên dùng tai chứ không dùng miệng”
(Thiếu niên dụng nhĩ bất dụng khẩu). Ai mà chẳng muốn được nói và được
người khác nghe mình, cho nên về già thì càng có nhiều cơ hội hưởng cái
