Đông và phương Tây, quán sách bên bờ sông Sein, cuồng tính của một gã
tập sự trong một tiệm thợ may, dật sử về các nhà lãnh đạo trong nước,
chính trị gia cùng quân nhân, canh giữ những trái Phật thủ cho được lâu…,
bất kì cái gì cũng có thể là đề mục cho một cuộc nhàn đàm được cả. Còn lời
lẽ thì nhàn thích có vẻ như một thiên tiểu luận. Dù đề mục quan trọng
nghiêm trang tới đâu như bàn về những sự biến chuyển nó làm cho tình
hình quốc gia bi thảm, hỗn loạn hoặc vì những tư tưởng chính trị vô ý thức
làm cho văn minh suy đồi, tước đoạt mất quyền tự do, sự tôn nghiêm và cả
hạnh phúc của con người nữa, thì trong cuộc nhàn đàm người ta vẫn giữ cái
giọng ung dung, nhàn thích, thân mật. Vì trong một thế giới văn minh, dù ta
giận dữ, bực tức tới đâu đối với kẻ cướp giật quyền tự do của ta, thì ta vẫn
chỉ có thể phát biểu tình cảm bằng một nụ cười hoặc bằng một ngòi bút nhẹ
nhàng thôi. Chỉ khi nào ngồi với vài bạn cực thân ta mới trút hết nỗi phẫn
uất một cách kịch liệt được. Điều kiện cần thiết cho một cuộc đàm đạo là
chung quanh chỉ có ít bạn thân mà không có một kẻ nào mình ghét để có
thể tự do, thảnh thơi phát biểu ý kiến
Một bài tiểu luận giọng thân mật với một bản tuyên ngôn chính trị khác
nhau ra sao thì một cuộc nhàn đàm với một cuộc trao đổi ý kiến cũng khác
nhau như vậy. Mặc dù trong những bản tuyên ngôn chính trị có nhiều tình
cảm cao thượng như lòng yêu chính thể dân chủ, lòng muốn phụng sự, hi
sinh cho tổ quốc, lòng lo lắng cho đời sống kẻ nghèo, lòng yêu hoà bình,
tình thân ái với các quốc gia khác, lòng không tham quyền, tham danh,
tham lợi, mặc dầu vậy, những bản tuyên ngôn đó vẫn tiết ra một mùi gì làm
cho ta phải đứng xa ra, không muốn lại gần, cũng y như ta thấy một phụ nữ
ăn mặc sang trọng quá, tô son trát phấn quá. Trái lại, khi nghe một cuộc
đàm đạo hoặc đọc một tiểu luận thú vị, ta có cảm tưởng thấy một thôn nữ
ăn bận giản dị, giặt quần áo bên bờ suối, tóc tuy loà xoà, áo tuy mất một
chút nút, nhưng trông vẫn có vẻ thân ái.
Cho nên giọng một cuộc nhàn đàm phải là cái giọng thân mật, tự nhiên; mà
những người trong cuộc hoàn toàn quên hẳn mình đi, không nhớ tới y phục,
