MỘT QUAN ĐIỂM VỀ SỐNG ĐẸP - Trang 219

của nghệ sĩ, phải tự nhiên như mây bay, nước chảy, không thấy chút đục
đẽo nào cả, như các nhà phê bình Trung Hoa thường nói. Qui tắc đó áp
dụng vào tất cả các nghệ thuật. Cái đẹp phải linh động, hoạt bát, biến đổi.
Cho nên hầu hết các giả sơn đều dùng những phiến đá không đục đẽo.

Lòng yêu cây dễ hiểu hơn lòng yêu đá nên phổ biến hơn. Nhà không có cây
cối chung quanh thì trơ trẽn cũng như người không bận quần áo. Cây khác
với nhà ở chỗ nhà do người xây dựng còn cây thì tự nhiên mọc, mà thiên
tạo vẫn đẹp hơn nhân tạo. Vì muốn cho tiện lợi, chúng ta dựng những bức
tường thẳng và xây những nền nhà cùng một mực trong mọi phòng. Người
ta có xu hướng dùng những đường thẳng và hình vuông, nhưng nếu không
trồng cây che bớt thì những đường, những hình đó không sao coi được. Về
màu sắc, người ta cũng không dám dùng màu xanh lá cây, mà thiên nhiên
thì dám dùng, dùng rất nhiều nữa, cây nào cũng sơn xanh hết.

Trong số hàng ngàn hàng vạn loài cây, các danh sĩ và thi nhân Trung Hoa
cảm thấy rằng vài loại cây có vẻ đặc biệt vì cái thế và đường nét của nó hợp
với phép viết chữ (thư pháp) và gây cho ta cái thú thưởng ngoạn. Cây nào
cũng có vẻ dễ coi, nhưng chỉ có một số có tư thế, phong vận đặc biệt, nên
đứng riêng ra và gợi cho ta những tình cảm đặc biệt: cây cảm-lãm (olive)
chẳng hạn không có cái thế tranh vanh như cây tùng, mà cây liễu thì mềm
mại chứ không hùng kì. Vì vậy một số cây thường được hoạ hoặc vịnh
trong thi ca; nhất là loại tùng hùng vĩ, loại mai thanh kì, loại trúc thanh nhã,
thân mật và loại liễu yểu điệu như thiếu nữ.

Tùng có vẻ đẹp nhất và có thi vị nhất. Hơn tất cả các loài khác, nó có vẻ
thanh cao, vì ta nên nhớ, trong loài cây cũng có thứ thanh cao, có thứ tầm
thường, có thứ nhã, có thứ tục. Cho nên nghệ sĩ Trung Hoa khen một cây
tùng là hùng vĩ cũng như Matthew Arnold khen Homère là hùng vĩ.

Đẹp cũng có nhiều vẻ: có cái đẹp nhu hoà, có cái đẹp thanh nhã, có cái đẹp
hùng vĩ, có cái đẹp trang nghiêm, có cái đẹp kì dị, có cái đẹp thô bạo, có cái