lẫn nhau. Một số các bạn đó đã giúp đỡ tôi nhiều, khuyên bảo tôi nhiều;
như Bạch Cư Dị ở thế kỉ 8; Tô Đông Pha ở thế kỉ 11, với vô số nhân vật
độc xuất ở hai thế kỉ 16,17 – như Đồ Xích Thủy, lãng mạn mà hoạt bát;
Viên Trung Lang vui vẻ mà kì đặc; Lý Trác Ngô thâm thúy mà vĩ đại;
Trương Trào đa cảm mà phức tạp; Lý Lạp Ông phóng túng, dật lạc; Viên
Tử Tài lạc quan, phong phú; Kim Thánh Thán vui tính, sôi nổi – hết thảy
đều là những tâm hồn không câu chấp tiểu tiết, những người kiến giải độc
đáo, đối với sự vật lại có ý thức đặc biệt, nên không được phái phê bình
chính thống thưởng thức; họ tốt quá nên không chịu theo qui củ, đạo đức
quá nên không được Nho gia khen là tốt. Một số nhân vật khác, tên tuổi ít
ai biết. Một vài nhân vật đó có thể không có tên trong cuốn này nhưng tinh
thần của họ bàn bạc trên mỗi trang. Sau này địa vị của họ tất sẽ được phục
hồi, không sớm thì muộn. Một số nhân vật khác, tên tuổi ít ai biết, nhưng
cũng được tôi hoan nghênh vì có nhiều nhận xét xác đáng. Tôi gọi họ là
những Amiel
của Trung Quốc; họ ít nói nhưng nói thì luôn luôn hợp
nhân tình và tôi trọng cái lương tri của họ. Ngoài ra, tôi không quên hạng
người cổ kim, đông tây bất hủ mà “khuyết danh”, trong lúc cao hứng thốt
được những lời chí lí mà không ngờ như các vị thân phụ vô danh của các
bậc vĩ nhân. Sau cùng, còn những nhân vật vĩ đại nhất, những vị mà tôi coi
như thầy chứ không như bạn; sự hiểu biết quang minh của họ vừa siêu
phàm mà vừa hợp nhân tình, trí tuệ của họ biểu hiện một cách dễ dàng vì
đã đạt được cái mức hoàn toàn tự nhiên, như Trang Tử và Đào Uyên Minh
mà tinh thần giản phác, thuần chính, làm cho hạng người tầm thường thất
vọng, không sao đạt được. Đôi khi tôi để những vị đó nói chuyện thẳng với
đọc giả, những khi khác tôi nói thay họ mà cứ tưởng rằng mình tự nói ra.
Tình thân giữa các vị đó và tôi càng cố cựu thì cái món nợ tinh thần của tôi
đối với các vị đó càng có tính cách thân thiết, vô ảnh vô hình, như ảnh
hưởng của cha mẹ tới con cái trong một gia đình nền nếp vậy; không còn
vạch rõ được chỗ nào giống nhau, chỗ nào khác nhau nữa.
Tôi đã lựa lối phô diễn của thời đại, trình bày những điều mình đã hấp thụ,
