hoặc chỉ tám, bảy, sáu, năm, bốn, ba, hai dặm, hoặc chỉ cách một dặm hay
nửa dặm; nhưng có được một biệt tài trong lòng và một cặp biệt nhãn dưới
hàng lông mày, thì người đó cũng thưởng ngoạn cái khoảng một dặm, nửa
dặm đó như thưởng ngoạn cái hang đá, cái đất lành kia.
“Cái đại bản lãnh, đại thông minh, đại khí lực của Tạo hóa hốt nhiên dựng
thành hang đá, đất lành kia làm cho ta kinh tâm, đã đành rồi. Nhưng mỗi
khi tôi nhìn kĩ những vật nho nhỏ trên trái đất này như một con chim, một
con cá, một đoá hoa, một cây nhỏ, thậm chí chỉ nhìn một cái lông chim,
một cái vảy cá, một cánh hoa hoặc một cọng cỏ, tôi cũng nhận thấy trong
những vật đó, Tạo hóa đã phí bao nhiêu đại bản lãnh, đại thông minh, đại
khí lực rồi sau mới tạo thành được. Ngạn ngữ có câu: “Sư tử dùng toàn lực
để chiến đấu với voi, mà cũng dùng toàn lực để bắt con thỏ”; đấng Tạo hóa
kia thì cũng vậy: dùng toàn lực để tạo cái hang đá, chỗ đất lành; mà tạo
những con vật nhỏ nhoi như con chim, con cá, đoá hoa, cây nhỏ, thậm chí
đến một lông chim, một vảy cá, một cánh hoa, một cọng cỏ, cũng không
khi nào không dùng toàn lực. Do đó mà xét thì những cái làm cho ta kinh
tâm, không phải chỉ có cái hang đá, cái đất lành mà thôi.
“Vả lại, chúng ta có bao giờ nghĩ rằng cái hang đá, cái đất lành kia sáng tạo
ra làm sao không? Trang Tử bảo: “Hiểu trăm bộ phận trong mình con ngựa,
không phải là hiểu con ngựa. Cái mà ta gọi là con ngựa có trước trăm bộ
phận của nó”
. Lấy tỉ dụ khác; có cả trăm loài cây mọc chung quanh cái
chằm lớn; có bao nhiêu đá, bao nhiêu suối ở trên cái núi lớn… Nhưng núi
to do đá nhỏ mà thành, thác lớn do suối nhỏ mà thành. Nếu ta xét từng vật
một thì đá không lớn bằng bàn tay, suối không lớn bằng dòng nhỏ. Lão Tử
bảo: “Ba mươi cái găm xe tụ chung quanh một cái bầu xe, và khi những cái
đó mất bản tính đi rồi
thì xe mới lăn được. Nặn đất sét sẽ làm cái bình,
khi đất sét mất cái tồn tại riêng của nó đi rồi thì cái bình mới được dùng.
Đục lỗ trong tường để làm cửa và cửa sổ; khi cửa và cửa sổ mất cái tồn tại
riêng của nó đi rồi thì nhà mới có thể ở được”.
