MỘT QUAN ĐIỂM VỀ SỐNG ĐẸP - Trang 251

dùng cái phần thể lực và tâm lực thừa thải, tiêu dùng một cách tự do, không
vì lợi thì mới hiểu được bản tính của nghệ thuật. Đó là thuyết nghệ thuật vị
nghệ thuật; thuyết này bị chỉ trích kịch liệt nhưng xét nguồn gốc tâm lí của
mọi sáng tác nghệ thuật thì không thể chối cãi được rằng thuyết đó đúng.
Hitler chê nhiều hình thức nghệ thuật hiện nay là bất đạo đức, nhưng tôi
cho rằng những kẻ vẽ chân dung Hitler, rồi bày trong Nghệ Thuật Bảo
Tàng Viện để làm đẹp lòng vị chúa tể của họ mới là bất đạo đức hơn cả. Họ
không phụng sự nghệ thuật mà đánh đĩ với cây cọ. Nghệ thuật mà có tính
cách thương mãi thường làm tổn thương tinh thần sáng tác, còn nghệ thuật
có tính cách chính trị nhất định là giết chết tinh thần đó. Vì không có tự do
thì làm gì còn sáng tác? Các nhà độc tài hình như không hiểu rằng không
thể dùng lưỡi lê mà bắt người ta sản xuất ra nghệ thuật được, cũng như
không thể mua thứ ái tình chân thật trong một ổ điếm được. Phải có hứng
thì mới sáng tác được, mà hứng là cái gì nó tự phát trong thâm tâm và thúc
đẩy nghệ sĩ sáng tác, cũng như thúc đẩy nhà khoa học nghiên cứu, nhà
thám hiểm đi tìm một hải đảo mới. Hứng lên thì làm, chẳng có lí do gì cả.
Nhờ khoa sinh vật học, ta bắt đầu hiểu rằng đời sống tinh thần của ta tùy
thuộc sự tăng giảm của các kích thích tố (hormones) nó tác động tới các cơ
quan khác và tới bộ thần kinh. Giận dữ hay sợ sệt cũng là do một số lượng
nào đó các chất adrénaline. Ngay như thiên tài cũng cơ hồ như do một số
hạch nào đó hoạt động quá mạnh. Một tiểu thuyết gia vô danh của Trung
Hoa không biết chút gì về kích thích tố đoán đại rằng những hoạt động đó
do những “con trùng” ở trong cơ thể. Thông dâm là do một loạt trùng ở
trong bụng nó bắt người ta phải thỏa mãn tính dục. Lòng ham danh lợi,
quyền thế cũng do những loại trùng khác nó phá quấy ta, không để cho ta
yên ổn khi chưa được mãn nguyện. Viết lách cũng do một loại trùng nào đó
nữa. So sánh thuyết kích thích tố và thuyết trùng đó thì tôi muốn tin thuyết
sau hơn vì nó có vẻ linh động hơn.

Khi bị trùng nó phá thì người ta phải sáng tác cái này, cái nọ, không thể làm
khác được. Một đứa trẻ dư sinh lực thì không đi như thường mà phải nhảy.
Một người dư sinh lực thì phải giậm chân hoặc múa tay. Khiêu vũ chỉ là