MỘT QUAN ĐIỂM VỀ SỐNG ĐẸP - Trang 254

đức và nghệ thuật không vĩ đại; phê bình chữ viết và bức họa thì họ xét
người viết hoặc vẽ có một cá tính cao hay không chứ không xét kĩ thuật
khéo hay không. Một tác phẩm kĩ thuật hoàn toàn có thể biểu hiện một cá
tính thấp kém và như vậy là tác phẩm thiếu “đặc tính” như người Anh
thường nói.

Bây giờ chúng ta xét tới vấn đề trung tâm của nghệ thuật. Đại quân sự gia
Trung Hoa, Tăng Quốc Phiên, trong một bức thư gởi về nhà bảo rằng hai
nguyên tắc quan trọng của thư pháp (phép viết chữ) là hình và thần; và một
thư gia nổi danh nhất đương thời, Hà Thiệu Cơ, rất tán đồng thuyết đó, cho
là rất thâm thúy. Vì nghệ thuật nào cũng là vật hữu hình, cho nên luôn luôn
có vấn đề kĩ thuật mà nghệ thuật gia cần phải tinh thông; nhưng nghệ thuật
nào cũng có phần tinh thần nữa, cho nên yếu tố quan trọng nhất trong mọi
hình thức sáng tác là sự biểu hiện của cá nhân. Chính cá tính của nghệ sĩ –
chứ không phải chỉ cái kĩ thuật của họ - mới là có nhiều ý nghĩa. Trong một
cuốn sách, quan trọng nhất là bút pháp cùng tình cảm của nhà văn, bút pháp
và tình cảm đó hiện trong sự phán đoán, sự yêu ghét của tác giả. Cái cá tính
đó, cái biểu hiện của cá nhân đó thường bị kĩ thuật che lấp, cho nên nỗi khó
khăn nhất của những người tập sự, dù là trong hội họa, văn chương hay
kịch trường là giữ được tự nhiên, đừng gò bó. Người tập sự luôn luôn sợ
làm sai kĩ thuật, cho nên bị hình thức trói buộc. Nhưng thiếu yếu tố cá nhân
thì hình thức làm sao đẹp được. Hình thức nào đẹp cũng có một tiết điệu
riêng, dù là một nhà quán quân về môn dã cầu (golf), một người đá banh
hoặc một người chạy đua thì cũng vậy, chính cái tiết điệu của họ làm cho
cử động của họ hóa đẹp. Kĩ thuật phải giúp cho sức biểu diễn phát ra một
cách tự do, thoải mái, chứ không được cản trở nó.

Nhìn một chuyến xe lửa lượn trong một khúc đường cong, hoặc một chiếc
thuyền buồm lướt trên mặt nước, ta thấy có một tiết điệu, một thần thái đẹp
biết bao. Một con nhạn bay, một con chim ưng đâm bổ xuống bắt mồi, một
con ngựa đua sung sức phi nước đại, cũng đều có một tiết điệu, một thần
thái riêng cả.