Câu đó tôi chép theo Luận ngữ - chương Vi Chính. Theo lời chú thích
của Chu Hi thì câu đó nghĩa là: Học mà không suy nghĩ thì mờ tối, không
hiểu được gì; suy nghĩ mà không chịu học thì lòng không yên ổn. Trần
Trọng Kim trong Nho giáo giảng hơi khác: “… Suy nghĩ mà không chịu học
thì khó nhọc, mất công”.
Nhưng trong bản L’importance de vivre, tôi thấy dịch ra tiếng pháp:
“Penser sans étudier vour rend frivole, mais étudier sans penser est un
désastre” (suy nghĩ mà không học thì ta thành ra phù phiếm, học mà không
suy nghĩ là một tai hại). Còn trong sách “Sinh hoạt đích nghệ thuật”, tôi
thấy chép là: “Tư nhi bất học tắc võng, học nhi bất tư tắc đãi”. Như vậy
ngược với câu trong Luận Ngữ nhưng lại đúng với bản dịch trong tiếng
Pháp. Vậy tôi ngờ rằng Lâm Ngữ Đường đã thay đổi câu trong Luận Ngữ
hoặc đã dùng câu trong một Luận Ngữ nào khác với bản Chu Hi chú thích
chăng? Vì còn ngờ cho nên tôi cứ chép đúng câu trong chính văn Luận
Ngữ. [Trong nguyên tác tiếng Anh, câu đó là: “Thinking without learning
makes one flighty, and learning without thinking is a disaster”. (Goldfish)].
Tiếng Pháp dịch là: La science qui consisle dans la mémorisation des
faits ne qualifie pas un homme pour l’enseignement”. (Người nào học vấn
chỉ do nhớ nhiều sự kiện (chứ không suy nghĩ) thì không đủ tư cách dạy
học)
Sách Trang tử, thiên Dưỡng sinh. (Goldfish).
Nhà điêu khắc nổi nhất nước Pháp (1840-1917), tác giả các tác phẩm
như Người tư tưởng (Le Penseur) và Cái hôn (Le baiser).
Bỏ một đoạn tác giả khen y phục đời Tấn, điệu bộ, giọng nói và cả tiếng
cười của người Trung Hoa.
Tôi thấy Einstein cũng rất đẹp. (D.G).
Trong bản tiếng Pháp, ghi tên nhà Nho đó là Ch’eng Yich’uan Trong
bản tiếng Hán không ghi. Chúng tôi không đoán được Ch’eng Yich’uan là
ai. [Trong nguyên tác tiếng Anh cũng ghi là Ch eng Yich uan. Theo Liêu
