MỘT QUAN ĐIỂM VỀ SỐNG ĐẸP - Trang 272

Mặt khác, khoa học ngày nay đã đem lại cho người theo đạo Ki Tô một ý
thức mới mẻ và sâu sắc hơn về cái thần bí của vũ trụ và một quan niệm mới
về vật chất – quan niệm cho rằng vật chất có thể biến thành năng lực; sau
cùng về bản thân của Thượng Đế thì theo lời của James Jeans: “Vũ trụ cơ
hồ như gần giống với một tư tưởng vĩ đại hơn là với một bộ máy vĩ đại”.
Chính các nhà toán học cũng đã chứng thực được rằng có một cái gì không
thể tính bằng toán học được. Vậy tôn giáo cứ nên đứng trong phạm vi của
nó, đừng can thiệp quá nhiều như vậy vào các phạm vi các khoa học tự
nhiên, mà nên thừa nhận rằng những khoa học đó không thuộc về tôn giáo.
Nó nên tự hạn và chắc chắn nó sẽ tự hạn trong phạm vi lương tâm; mà
lương tâm cũng tôn nghiêm ngang hoa cỏ, cá chim, tinh tú, chứ đâu có
kém. Thánh Paul đã làm công việc mổ xẻ đầu tiên, cắt môn nấu bếp ra khỏi
tôn giáo, mà làm lợi cho tôn giáo vô chừng. Vậy tôn giáo cũng nên tách ra
khỏi môn địa chất học, môn tỉ giảo giải phẩu học (Anatomie compareé).
Khi các giáo sư sinh lí học lên tiếng thì tôn giáo nên làm thinh, như vậy đỡ
lố bịch biết bao mà lại được nhân loại kính mộ hơn biết bao.

Luôn luôn ta có thể tuân phục Thượng Đế trong một không khí lễ nghi và
kính ngưỡng. Như vậy sự sùng bái thành một kinh nghiệm mĩ thuật chân
chính, tựa như khi ta ngắm vừng Thái dương lặn sau một hàng cây trên núi.
Và như vậy, tôn giáo là một sự kiện thuộc về lương tâm, có tính cách giống
với thi ca.

Còn giáo hội mà như ngày nay thì người nào thật sùng bái Thượng Đế sẽ
coi thường nó, vì Thượng Đế của người đó không phải là một đấng có thể
mua chuộc được bằng những món nhỏ cúng dâng hàng ngày. Khi người đó
muốn tiến về phương Bắc, thì không xin Thượng Đế cho gió thổi về hướng
Bắc, muốn tiến về phương Nam thì không xin Thượng Đế cho gió thổi về
hướng Nam. Cảm tạ Thượng Đế vì gió thuận là một hành động vô lễ; vì
như vậy tức là cho rằng Thượng Đế ghét bỏ những kẻ tiến về phương Nam,
chỉ phù hộ cho một mình ta vì ta tiến về phương Bắc, như vậy là tự cho
rằng chỉ có mình mới là quan trọng. Phải có một sự cảm thông giữa người