của nó còn hoài trong không khí. Thuyết vĩnh tồn đó hợp lí hơn, không có ý
nghĩa tự tư, tư lợi, cho nên cao đẹp hơn. Hiểu như vậy thì ta có thể nói rằng
Louis Pasteur, Luther Bubank và Thomas Edison vẫn còn sống với chúng
ta. Thể xác họ đã nát rồi, nhưng cái đó có đáng kể chi vì “thể xác” chỉ là
những phân tử hóa học hợp lại mà thành, rồi lại biến đổi hoài hoài để tạo
nên những trạng thái khác. Loài người bắt đầu nhận thức rằng đời mình chỉ
là một giọt nước trong một dòng sông lớn chảy hoài, bất diệt, và tự lấy làm
sung sướng được cống hiến một phần nào vào cái dòng sinh hoạt lớn đó.
Nếu bớt tự tư đi một chút thôi, thì chúng ta sẽ cho như vậy là mãn nguyện
lắm rồi chứ .
2. TẠI SAO TÔI LÀ MỘT DỊ GIÁO ĐỒ
Tôn giáo luôn luôn là một việc cá nhân. Mỗi người đều có thể có ý kiến
riêng của mình về tôn giáo, và muốn nghĩ sao thì nghĩ, Thượng Đế không
khi nào trách ai cả. Kinh nghiệm về tôn giáo của người nào thì chỉ giá trị
đối với người đó, vì tôn giáo không phải là một vấn đề có thể chứng minh
được. Nhưng kinh nghiệm của một tâm hồn thành thực đã có lần thắc mắc,
chiến đấu về vấn đề tôn giáo, tất có thể hữu ích cho một số người khác; cho
nên tôi trình bày dưới đây trường hợp của tôi.
Tôi là một dị giáo đồ. Tất có người sẽ cho rằng như vậy là tôi phản nghịch
Ki Tô giáo; nhưng tiếng phản nghịch có nghĩa nặng quá vì tôi xa đạo Ki
Tô lần lần, do một sự chuyển biến tâm lí rất chậm, và trong khi có sự
chuyển biến đó, tôi cố níu lấy tín ngưỡng cũ của tôi một cách thất vọng với
tất cả tấm lòng nhiệt thành tôn sùng, nhưng tín ngưỡng cũ cứ lần lần bỏ xa
tôi ra. Như vậy, đã không có oán hận thì làm gì có phản nghịch?
Tôi sinh ra trong một gia đình mục sư, trong một thời gian tôi đã dự bị theo
nghề truyền đạo; và trong cuộc chiến đấu cảm xúc tự nhiên của tôi vẫn
