MỘT QUAN ĐIỂM VỀ SỐNG ĐẸP - Trang 287

cũng có lúc chỉ nói bậy nói bạ. Vài nhà tâm lí kiêm mô phạm làm cho tôi
kinh ngạc. Người ta chỉ lo chuyên môn hóa mà không nghĩ tới tổng hợp các
tri thức để đạt mục đích tối cao này là giúp cho tri thức về nhân sinh được
tăng tiến. Các nhà bác học phương Tây mà không hoạt động một cách giản
dị hơn và bớt luận lí đi thì không thể thực hiện sự tổng hợp đó được. Chỉ
việc gom góp những tri thức chuyên môn thì không thể làm cho sự minh
triết của con người tăng lên được; mà công việc nghiên cứu các bảng thống
kê cũng chẳng bố ích gì về phương diện đó cả; phải có óc minh trí, phải có
nhiều lương tri hơn, phải có óc trực giác sáng suốt hơn, tế nhị hơn thì mới
thành công được.

Một tư tưởng hợp môn luận lí khác xa một tư tưởng hợp lý, cũng như một
tư tưởng có tính cách học viện khác xa một tư tưởng có tính cách thi vị.
Trong thế giới hiện đại, có nhiều tư tưởng học viện mà ít tư tưởng thi vị.
Aristole và Platon là những triết gia “hiện đại”, không phải vì người Hi
Lạp giống người thời nay mà vì hai nhà đó là thủy tổ của tư tưởng hiện đại.
Mặc dầu Aristole có nhiều kiến giải hợp với chủ nghĩa nhân tính và thuyết
Trung dung, ông chính là ông tổ các tác giả sách khoa học ngày nay vì ông
là người đầu tiên tạo ra thứ ngôn ngữ trong học viện mà phần đông không
ai hiểu nổi, thứ ngôn ngữ mà các nhà khoa học và tâm lí học sở trường vào
bậc nhất, không nhà nào chịu thua nhà nào. Mặc dầu Platon hiểu thấu bản
chất con người, ông cũng chịu trách nhiệm về phong trào tôn sùng khái
niệm và trừu tượng của phái Tân-Platon; truyền thống đó đáng lẽ nên điều
hòa bớt đi thì ngày nay được phổ biến trong giới văn nhân: nhà nào cũng
bàn về khái niệm và ý thức hệ, cơ hồ như những cái đó có một tính tồn tại
độc lập. Gần đây, các nhà tâm lí học đã cướp của chúng ta những bộ môn
“lí trí”, “ý chí”, “tình cảm”; như vậy là đã tiếp tay vào việc sát hại “tâm
hồn”, sát hại cái mà các nhà thần học thời trung cổ coi là một thực thể.
Chúng ta đã giết mất “linh hồn” nhưng chúng ta đã tạo ra cả ngàn khẩu
hiệu xã hội, chính trị (như cách mạng, phản cách mạng, tiểu tư sản, tư sản,
đế quốc) để thống trị tư tưởng của chúng ta, tạo ra những thực thể như “giai
cấp”, “vận mạng”, “quốc gia” rồi chúng ta biến đổi quốc gia thành một