MỘT QUAN ĐIỂM VỀ SỐNG ĐẸP - Trang 290

Nhiều khi họ không dùng luận cứ, chỉ dùng ít cảnh ngữ.

Khi người ta thích dùng danh từ là người ta bắt đầu tiến tới sự ngu muội,
khi người ta thích định nghĩa là đã tiến thêm một bước nữa tới gần sự ngu
muội. Càng phân thích thì người ta cần phải định nghĩa, càng định nghĩa thì
lại càng muốn cho được hoàn toàn hợp luận lí, nhưng không thể nào đạt
được sự hoàn toàn hợp luận lí, mà muốn như vậy là ngu muội. Vì từ ngữ
cần thiết cho sự phô diễn tư tưởng cho nên định nghĩa là việc hoàn toàn
đáng khen. Cái nguy hiểm là sau khi ý thức được những từ ngữ ta định
nghĩa rồi, ta bắt buộc lại phải định nghĩa những tiếng dùng để định nghĩa,
rút cục là bên cạnh những tiếng phô diễn sinh hoạt, chúng ta có thêm một
loạt tiếng để định nghĩa những tiếng trên và các triết gia chỉ chú trọng tới
loại tiếng đó. Tất nhiên có một sự khác nhau xa giữa những tiếng hữu ích
và những tiếng vô ích, những tiếng thường dùng trong đời sống hàng ngày
và những tiếng chỉ dùng trong nhóm triết gia; lại có một sự khác nhau xa
giữa những định nghĩa của Socrate, của Francis Bacon và những định nghĩa
của các giáo sư ngày nay. Shakespeare có cảm giác thâm thiết về đời sống
chắc chắn là không thèm định nghĩa một cái gì cả; nói cho đúng hơn, vì ông
không thèm định nghĩa cho nên những tiếng ông dùng mới có một “thực
thể” mà ta không thấy trong dụng ngữ của các tác giả khác; do đó ngôn ngữ
của ông mới thấm nhuần được cái ý nghĩa về nhân sinh bi kịch, mới có cái
ý vị trang nghiêm, hùng tráng mà ít ai kiếm được.

Từ ngữ chia cắt tư tưởng của ta trong trình tự phô diễn, mà lòng ưa sắp đặt
thành hệ thống còn tai hại hơn nữa, vì nó làm cho ta không nhận thức được
đời sống tinh nhuệ. Một hệ thống chỉ là một lối nhìn nghiêng chân lý. Hệ
thống mà xây dựng càng hợp với luận lí thì sự nhìn nghiêng đó càng đáng
sợ. Các ý muốn nhìn chân lí một cách phiến diện rồi phát triển nó ra, xây
dựng thành một hệ thống hoàn toàn, hợp luận lí, là một nguyên nhân làm
cho triết học của chúng ta cách biệt với đời sống. Nội một việc bàn đến
chân lí là đã làm tổn hại chân lí rồi; nếu còn rán chứng minh nó thì là làm
cho nó thương tàn, biến tướng đi; nếu lại dán cho nó một nhãn hiệu, một