Chúng ta vui vẻ và hăng hái tiến lần đến xã hội kiểu mẫu của loài sinh vật
nào đó.
Ở một thời đại mà khoa học cơ giới tự hào về những thực hiện của nó, về
những công cuộc chinh phục thiên nhiên của nó, thì một quan niệm máy
móc về con người cũng xuất hiện. Khoa học đó lũng đoạn những môn khác,
cái luận lí máy móc của nó đã đem áp dụng vào xã hội loài người và cái
danh từ uy nghiêm “luật thiên nhiên” được các nhà nghiên cứu nhân sự rất
ưa dùng. Do đó mà lí thuyết này chiếm được ưu thế: “hoàn cảnh quan trọng
hơn con người, và cá tính con người có thể đặt thành một phương trình
được
“. Lí thuyết đó có thể tốt về kinh tế học, nhưng rất dở về sinh học.
Môn sinh vật học nhận rằng trong sự phát triển của sinh mệnh, sức phản
ứng của cá nhân là một yếu tố cũng quan trọng như hoàn cảnh vật chất,
cũng như một lương y nhận rằng tính tình cùng phản ứng của bệnh nhân là
một yếu tố rất quan trọng trong sự kháng cự với bệnh. Cứ theo lí thuyết thì
nhiều bệnh nhân đáng lí phải chết, nhưng họ nhất định không chịu chết, rồi
mà bình phục được, làm cho y sĩ phải kinh ngạc. Một y sĩ dùng chung một
phương thuốc để trị hai người cùng mắc một thứ bệnh và tin rằng phản ứng
của cơ thể hai người đó sẽ như nhau thì quả thực là nguy hại cho xã hội.
Bọn triết gia cũng nguy hại như vậy nếu họ quên mất cá nhân, quên mất
rằng mỗi người có thể phản ứng lại một cách khác nhau, và thái độ, hành vi
của con người thường thay đổi, không sao biết trước được.
Có thể tôi chẳng hiểu một chút gì về môn kinh tế, nhưng chính môn kinh tế
cũng không hiểu tôi nữa. Môn đó hiện nay còn lúng túng, chưa có thể tự
nhận là một khoa học được. Nó chỉ bàn về các món hàng mà không tiến xa
hơn, không bàn về động cơ của con người, như vậy nó không phải là một
môn khoa học; mà dù nó có bàn về các động cơ của con người, nhưng chỉ
dùng những bảng thống kê thì nó cũng vẫn chưa phải là một khoa học, may
lắm chỉ có tính cách bán-khoa-học
thôi. Nó chưa tìm ra được một kĩ
thuật thích đáng để nghiên cứu tâm trí con người, cho nên nó vẫn lúng
túng, dò dẫm trong bóng tối. Vì vậy, mỗi khi cần lựa chọn một chính sách
